Mat 12 | MVA | STEP | Bong ngaradia-lo nge Iesus bong ono manauanga ‘Sabat’-o ‘uit’ uma-lo ialalale. Tagataga* ne nge tole dimate be ‘uit’ kalingodi didoki be patudi dipasipasi be dikangkang.

‏ Matthew 12

Bong Ono Manauanga ‘Sabat’* Tegiaka Ipura

(Mar 2:23-28; Luk 6:1-5)

1 Bong ngaradia-lo nge Iesus bong ono manauanga ‘Sabat’-o ‘uit’ uma-lo ialalale. Tagataga* ne nge tole dimate be ‘uit’ kalingodi didoki be patudi dipasipasi be dikangkang. 2 Parasi* kaba bokai dita nge Iesus bokai dirai, “Kaba goita! Bakara ka tagataga nem bokai dimuzimuzi? Mata neda dibabari-kita tago iboadu bong ono manauanga ‘Sabat’-o bokai damuzi!”

3 Be Iesus ikatu be bokai ipile, “Bong Debiti tamoata ne zaiza tole dimate be kana Debiti iemaki masa tago sesu kaleze? 4 Debiti ilako Nanaranga* pera nena-lo be ‘bereti’ ambe Nanaranga ditabangakini nge idoki be ruanga zaiza dikang. ‘Bereti’ ambe Nanaranga tabangakadiani dipura nge mata neda ibabari tagona-tina iboadu di dakang! Tamoata* Nanaranga ditabatabaia-la ka iboadu dakang. 5 Be kana takaia nge bokai: Moses Mata nena-lo pile ngaedi kaleze ki tago? Tamoata Nanaranga ditabatabai bong ono manauanga-o Nanaranga* pera nena-lo disilisili nge ‘Sabat’* mata ne ka dikotokotoi. Bokai dimuzimuzi nge giriki nedi tago! 6 Ata ngau bokai ura-kaming! Tamoata teke makare isoaki nge ara ilaba-tina be Nanaranga* pera ne iuasai. 7 Maka ma Nanaranga* ‘Buku’ ne bokai ipile,

‘Ngado kudoki be tabataba* bokana kuiana nge ngau tago rerengagu. Tamoata takaia ilom ngatagai nge ka rerengagu.’ (Osea 6:6)
Bokaibe pile ngaedi labudi kamakauataki bokana nge ambe tamoata girikidi tagotago moatubu tago kamandi. 8 Bakara, Tamoata Natu ka bong ono manauanga ‘Sabat’ nge Tanepoa ne.”

Tamoata Luma Mate

(Mar 3:1-6; Luk 6:6-11)

9 Kodeka Iesus kaba ngaradi ipereki be Iuda pera nedi ono serereinga-lo isili. 10 Tamoata teke luma takaia mate nge makara isoaki. Tamoata alu makara disoaki nge zala dilelelei be ono Iesus datoi be giriki ono danangalako kana. Be bokai ditegi, “Mata neda teke isumoala ki tago moremore iboadu bong ono manauanga-o aka-uiaka ngapura?”

11 Be Iesus ikatu be ipile, “Tamoata tekem ‘sipisipi’ nem teke bong ono manauanga-o be gimoa-lo isapasilako masa golako be gopasiki ki tago? 12 Tamoata ka ara biabia be ‘sipisipi’ iuasai! Bokaibe mata neda iboadu tatagadi be bong ono manauanga ‘Sabat’-o* nge tamoata muzi uia taemakini!”

13 Kodeka Iesus itaguraki be tamoata luma takaia mate nge bokai irai, “Lumam gonanaraki!” Tamoata ngae luma inanaraki nge luma takaia bokana iuiani. 14 Ata Parasi* dialale be diraba be Iesus daumoatei kana.

Nanaranga Malipilipi Kana, Ne Inangai

15 Bong Iesus bokai ilongo daumoatei kana nge kaba ngaradi ipereki be ialale. Be tamoata be aine nge kokoko-tina ditagai. Be moremore dieluakidi nge moarunga-doi iadorakidi. 16 Moremore iadorakidi nge pile kaiboangdia-lo be bokai iradi, “Moakina-tina tamoata takadi karadi.” 17 Bokai imuzi be ‘Propet’* ara Aisaia nge pilenga dikalingo. Aisaia bokai ipile:

18 “Malipilipi kanagu negu-la be unangai nge maka. Ureretakia-tina be ilogu iuiatakia-tina. Oli Spirit negu masa onao mnangaria. Be muzi negu adoadodi masa ungguma takadia-lo ngalakuaki.
19 Ata tago iboadu ngare-sabaridi ki kaikai-la ngameredi. Tago-la. Tago iboadu malala bibia-lo ngameremere be ngapilepile.
20 Lulua muku imakoto be ieno tago iboadu ngakingkotoi. Koalea ikarakara be ambe saringatuka ngamate kana nge tago iboadu ngaumoatei. Ngai masa ngamuamua-la nibe mata adoadodi ngaemaki be dakai be dauasa.
21 Be tamoata moarunga be ungguma moarunga masa ngai ono dakai be darapurapu.” (Ais 42:1-4)

Iesus Be Bielzebul*

(Mar 3:20-30; Luk 11:14-23)

22 Kodeka tamoata alu tamoata teke mata leuadi Iesus-lo dieluaki. Tamoata ngae nge mariaba* goalaka teke ilona-lo isoaki. Bokaibe pile ibebe. Kodeka Iesus itaguraki be tamoata ngae iadoraki be mata diuia be aoa itakaka be ipilepile. 23 Tamoata be aine moarunga makara disoaki kaba bokai dita nge dipitilaki-tina be bokai dipile, “Nge ka Debiti Natu ki taila?”

24 Ata Parasi* pile ngaedi dilongo nge bokai dipile, “Mariaba goalakadi biabiadi nedi ara Bielzebul* kaiboang nena-lo ka mariaba goalakadi itaotaodi.”

25 Ata Iesus ilodi ikauataki be bokai iradi, “Ungguma teke dienegei be nedia-la dieunung masa ara-be-leuanga dadoki. Anua ki tubu teke dienegei be nedia-la dieunung masa tago dasoaki-salaga. 26 Satang itaguraki be nena-la itaoni be inegea-ramo nge ne ka iemaki be nena-la iduaduai. Bokai nge masa baituka be anua ne ngakai? 27 Kam kapile Bielzebul* kaiboang nena-lo ka mariaba* goalakadi utaotaodi ki? Aria, kamaraia! Naita ka tagataga* neming kaiboang iandi be mariaba goalakadi ditaotaodi? Tagataga neming kana diememaki nge kamaita be masa kamakaua kam moangi be boliboli! 28 Ata kam bokai kakaua ngau Nanaranga Oli Spirit ne kaiboang nena-lo ka mariaba goalakadi utaotaodi nge bong* ono Nanaranga ngatanepoa kana ambe ipuraka-kaming!

29 “Tamoata tago teke iboadu tamoata teke kaiboangi pera kanana-lo ngalako be kana ne nganakoaki. Tago-tina. Ngalako be ngauauri noko pera kanana-lo nganako.

30 “Tamoata tago iruangama nge moimoi be ierekeia. Tamoata tago idumaia be kana kibudinakiru nge ngaia-tina ka kana iraramoaki. 31 Bokai ka ngau bokai ura-kaming: Tamoata nangata muzigoala ki pile goalakadi iemaki nge iboadu giriki ne ngae rokaka-le ngapura. Ata tamoata naita pile-goala ane Oli Spirit iebuloi nge tagona-tina iboadu muzigoala ne ngae rokakale ngapura! Tago be tago-soasoa! 32 Tamoata naita Tamoata* Natu pile goala-lo iebuloi masa giriki ne ngae rokakale ngapura. Ata tamoata naita pile-goala ane Oli Spirit iebuloi nge muzigoala ne ngae tagona-tina iboadu kaituka ki alauri rokaka-le ngapura. Tago be tago-soasoa!

Kai Be Kalingo

(Luk 6:43-45)

33 “Kai iauia masa patu uia ngapupuraki. Kai goalaka masa patu goalakadi ngapupuraki. Kai patu-nalo ka masa kauataka ngapura. 34 Kam moata elu! Iloming-lo muzigoala dikauri masa baituka be pile uia kamapile? Kana iloming-lo dikauri ka aoaming-lo dipusikasika. 35 Tamoata iauia pile uia ilona-lo inangananga. Bokaibe pile-la uia ka ipilepile. Tamoata goalaka nge pile goalakadi ilona-lo dikauri. Bokaibe pile goalakadia-la ka ipilepile.

36 “Ngau ka ura-kaming! Bong* biabia ono giriki adorakangao masa pile tago uia ramoramo-ba tamoata ki aine teke-teke dipile masa Nanaranga darai. 37 Maka ma Nanaranga masa pilengam-la ka ngatagadi be ngapile giriki nem tago, be pilengam-la ka ngatagadi be giriki omo nganangalako kana.”

Kilala Emaka Ngapura Kana Be Tegi Ipura

(Mar 8:11-12; Luk 11:29-32)

38 Kodeka Parasi* be tamoata* Moses Mata ne disulesuletaki alu ditaguraki be Iesus bokai ditegi, “‘Tisa!’* Keka kirere kilala kaiboangdi Nanaranga-la iboadu ngaemaki nge teke goemaki be gate.”

39 Be Iesus ikatu be bokai ipile, “Kam tamoata be aine bong ngaedia-lonalona nge muzinga-ming goalakadi. Muzinga-ming nge aine roa ono ngamanainai bokana! Kam kilala* kaiboangi teke lang anua-lonalona kareretaki ki? Tagona-tina iboadu kilala bokainaina teke memaki! Kilala maka ‘Propet’* ara Zona emakani ipura-la ka masa kamate. 40 Toira-la Zona amaridi toli be oabubudi toli ika ilona-lo ieno bokana, Tamoata* Natu masa amaridi toli be oabubudi toli kateka ilona-lo ngaeno. 41 Bokaibe alauri bong* biabia ono giriki adorakangao masa Ninibe dataguraki be datunuri-kaming be giriki omingo danangalako. Bakara, bong Zona Ninibe anua-lo ilako be Nanaranga pilenga mangata iradi nge ilodi* dibuiri be muzigoala nedi disegeaki. Ata moimoi ka ura-kaming! Tamoata teke makare isoaki nge Zona iuasai. 42 Alauri bong biabia ono giriki adorakangao masa Siba moaede kandi ngatuirake be tamoata be aine kaituka kasoaki nge ngatunuri-kaming be giriki omingo nganangalako. Maka ma moaede ngae nge kateka buru ege takaianao ka itui be ipura be Solomon kauanga malaidi isuletaki be ilongo. Ata tamoata teke kaituka makare isoaki nge Solomon iuasai!

Mariaba* goalaka Kababe Imule

(Luk 11:24-26)

43 “Bong ‘mariaba goalaka’ tamoata ipereki masa ngalale be kaba baradegadia-lo be kaba ono manauanga ngalelei. Kaba ono manauanga tago teke ite 44 masa nena-la bokai ngarai, ‘Kaba be pera kanagu-lo mule.’ Ngamule masa pera ubana-ba ngaeno be ngate. Pera ilo nge roroia ngapura be ngagoaza-tina be kana moarunga pera-lo nge adoado daeno be ngamule. 45 Kodeka ngalale be mariaba goalakadi muzingadi goalakingadi ngai diuasai nge lima-rua ngabagadi be pera ngae ilona-lo dasili be makara dasukoaki. Be tamoata ngae kodeka masa muzinga dagoala-tina. Muzi bokainaina masa tamoata be aine muzinga-ming goalakadi bong ngaedia-lo kasoaki nge dapura-kaming.”

Iesus Tina Be Taritoka

(Mar 3:31-35; Luk 8:19-21)

46 Iesus isi tamoata be aine isulesule-ladi be tina be taritoka dipura be dapile-budu kana be eluku dituitui. [ 47 Kodeka tamoata teke Iesus bokai irai, “Tinam be taritokam kamapile-budu kana direre be eluku dituitui.”] 48 Be Iesus ikatu be bokai ipile, “Tinagu naita? Naita ka taritokagu?” 49 Kodeka tagataga* ne itunuridi be bokai ipile, “Ngaedi ka tinagu be taritokagu! 50 Tamoata naita Tama-gu lang* anua-lo isoaki rerenga itagatagadi ka taritoka-gu, marau-gu be tina-gu.”