Proverbs 13

1Bouna di pio dumsisipu kuredi, ila kael mida, er nai bodi wenemna upu pere ngeda, moupra gekerure. Dinino dipru eremna deiki di, kikapu kurur mida, er nai bo penkamre upuda moupra men gekerure, ‘Tali upupu penmanera’ tenen, gekertamrure.

2Dumsisi teleppu kurur ngebodi perur upuda, amenda tarada yuk nesala ton gekepmengopda, er perur upu deiki di anesala tep telep kudirure. Ukupra pio teleppu kupbarepa, er angebo konum epyopda, kange deipra kunkamre. Dinino, ‘Mali upu cap, mok upu cap, luludina upu cappu penkamepe. Aupu penkamepa deiki di yuk nesala tep mali kudinkamepe,’ tenepmengedi, malipu kunge nesalada, nimi pangdana cap, podana cap, yuk mali kun keca cap tep, ‘Angeda telepe pua,’ tenengedi, malipu kununge.

3‘Ne upu pepnya deiki di yuk nesala tep mali kuipdanuna cadi, moupra tenepnedi, telep upupu penkamne,’ tenepredi upu nemupra perur ngeboda, er gam kunkamre taruda, go weik kunkamre. Dinino, nimidi upu pepmengepa, gekepredi, moupra tenena gum dipapu, tali lupra mali upu cap, yu upu cap menmena di pertamrur ngeboda, yuk nesala tep mali kudirure. Tali pertamrur ngeboda, er damai ikin keca tamupra yarepa dororure.

4‘Pel donada ne dabale’ tenen, tali-talipu kuredi, moupra men tenerur ngeboda, er kange dipapu, ‘Uo, ange ton ukupkamne. Akeca ton doproptene,’ tenerur ngeda, pio putarepa, akeca-keca yuma tep tenerur dinin, ateneramrenge yumada, tenpunge peda nong men kupkamre. Erda tali tepapu tenerure. Dinino, ware nesala do yuma, pining kange doupra kungedi, puto di pel donge nesalada, ‘Ukuptepe, ange ton doproptepe,’ teneramenge kecada, ateneramenga utopu kupra nong kupkamre. Sun anesalada puto di pel donunga deiki di, sun putan keca doronkamenge.

5Allahdi, ‘Ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,’ pepra deiamu upu moupra talepmengedi, dumsisi teleppu kunge nesalada, ‘Mok upu petamnada nun songe,’ tenenunge. Dinino, ange tenena gum di, tali lupra mok upu pena cap, mali kecapu talepra kuna cap, kunge nesalada, sun pe damaipu ila ikin keca yarepa doropmengedi, ali dangnunge. Yuk nesala yumadi, aneng tep, ‘Sunda pio mali kununge,’ pepra, tamdongonkamenge.

6Allahdi, ‘Ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,’ pepra deiamu upu moupra talepmengedi, dumsisi teleppu kunge nesalada, sun gam kunkameng taru neitamai yumada, teleppu kunkamenge. Allah er upu di sun tep pio melimkamre. Dinino, ange tenena gum di, mali kecapu talepra kunge nesalada, sun pedi sun pe tepapu mali kudidanunge. Sun pedi, sun pe tep etetemdankamenge.

7Ton nengda, sun talenge keca men kwapmarepapu, mok upu deiki di, “Gume, neda isomka weik ngebo kunune,” pepra pertamnunge. Ton nengda, sun talenge keca weik kurepa, tek sisi isomka neng kunung dinin, sundi, “Gume, nunda isomka weik neng men kunupe,” pepra tali pertamnunge.

8Mali kunge nengdi, yu kuprepa, sun ila isomka kunung nesala tep, “Sun tep, popkusepe, tenenmap dinin, co bo weika di karepsemumnyopda, men popkusepe,” pepmengopda, sun isomka weik nengdi, ‘Ayu nengdi popsenung’ tenen, co bo weik karenunge. Dinino, yu kunge nengdi, sun tali kankan kunge nesala tep, ‘Popkusepe, pepmepya peda, anengdi co bo men karepsetenga cadi, anesalada, dakwapye,’ tenengedi, sun kankan kunge nesala tep mali upu men penunge. Kaukemdongonapu kununge.

9Allahdi, ‘Ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,’ pepra deiamu upu moupra talepmengedi, dumsisi teleppu kunge nesalada, sun gam kunkameng taru neitamai yumada, teleppu kunkamenge. Sunda pingping kange doupra kungedi, ukupmantoda dirine weik kurura neitamai di kununge. Dinino, mali kun kecapu talepra kure ngebo, er damaida ikin keca weik yakankamre. Ukupmantoda, upna lapmarya tapredi kunungamretopu kunkamre. Er gam kunkamre taruda, meteka dipu kunmaryane, menmena denkamre.

10Dipru eremna cap, gemena cap kuna deiki di, nimi yuma pio pedana cap, podana cappu kununge. Dinino, ware nesala do yuma, yuk ila kael keami nengdi, sun tep, “Telep kunada ake, mali kunada ake,” pepra lepsisikra pen upu pepmengepa, moupra gekepmenge nesalada, sun peda ila kael neng kunkamenge. ‘Angeda telepe, angeda mali’ tenen, kael kemkamenge.

11Nimidi, “E, ange-ange yuma ton kupmepyopda, menmena di isomka nengpu kunkamepe. Atep sundi, ‘Ukupkamrume,’ pepra pesenge upu, gekepmumdi, adipapu kupmumnyopda, menmena di isomka nengpu kunkamrume,” penkamsenge. Ukupra penkamseng dinino, aupu utopu upu yumada, pio men gekenkamrume. Sun penge upu kupmumdi, co bo weik doproptuma peda, amenda taru akeca yuma menmena di gum kupbankamsere. Dinino, pio pe deipra puto di pel donmamumyane, adeiki di co bo weik dopropmumnyopda, angeda menmena men gum kupbankamre. Pel telep kupra donmamumnya deiki di doronkamrum kecada, menmena men gum kupbankamsere. Pio akuredi, weik kupbankamsere.

12Kange neitamai dipapu, ‘Uo, ange ton ukuptene, ange ton doproptene,’ teneramre ngeboda, ateneramrenge men kupyopda, ‘Ware keca deiyo tep men kupmaner do?’ tenen, mali kange doupra kurure. Dinino, amenda taru er kange neitamai di, ‘Uo, ange ton ukuptene, ange ton doproptene,’ teneramretopu konum yaryopda, angeboda pio pingping kange doupra kunkamre.

13Ware nesala do yuma, yuk ila kael keami nengdi, sun tep, “Telep kunada ake, mali kunada ake,” pepra lepsisikra telep upupu pepmengepa, aupu gekena gum di, ‘Gume, lepsisikra pen upu cap, wenemna upu capda, nun songe,’ tenepmengedi, tamnung nesalada, amenda taru sun damaipu ikin keca weik yarepa dopropmengedi kange mun weik kunkamenge. Dinino, ware nesala do yuma, wenemna upu cap, lepsisikra peteremna upu cap tep, ‘Gume aupuda nun damai penkamserume,’ pepra ila kael kemna keca putarepa kunge nesalada, teleppu kupbankamenge. Sundi, ‘Ange kunkamepe, apelda donkamepe’ tenen, piripetepra donkameng kecada, nong kupkamre.

14Ila kael keami nengdi, “Ukunada telepe, angeda mali,” pepra, lepsisingna upu cap, wenemna upu cap pesenung upuda, pio teleppu kudinkamsere. Ukupmantoda, pio telep yo me bungna di me gwepra jepmumdi, teleppu kunkamrumtopu, aila kael keami nengdi pesenge upu moupra talemumdi, kumumnyopda, teleppu kunkamrume. Sundi pesenge upu moupra gekepmengedi, aupu talepra dombange nesalada, mali kun keca sun damai yaryopda, adipapu, ‘Gume, akeca dombanyopda, amenda taru popnerepa depnune,’ tenepmengedi, adipapu beimdonunge.

15Moupra tenepetepredi telep upu yuma er aso deiki derirur ngeboda, teleppu kupbanmaryanen, yuk nesala epmengedi, ‘E, angeboda tek sisi telep ngebo kurure,’ tenen, kael kepmengedi, er tep gispal donkamenge. Dinino, ‘Mali kun kecapu talepra kunkamepe,’ tenenge nesalada, ikin keca sun damai pio yakankamre. Ukupmantoda, amali keca talepra kunge nesalada, gel bon weik kure bisi neitamaipu banunga cadi, ikin dipapu bankamenge.

16Ila kael keamu ngeboda, kapul men kupre taru, moupra tenipetepredi, ‘Ange kupkaman do, ange kupkaman do?’ tenen, konum moupra tenepyopda, er kun keca cap, er pel cap dorure. Dinino, sun walwalpu kunge nesalada, kapul men kupmenge taru pio men tenenunge. Sun pe kange dipu tenenge kecapu tali lupra kununge. Tonda, sun moupra men tenimpetenung nesalada, balila kuprepa, yuk nesala gekenaida, “Nun tenepmapu kecapu tali lupra kupmupke,” pepra sal nong-nong kepmengedi tali pertamnunge. Anengda, walwal dipu, ‘Mali kupmap do?’ pio men tenenunge.

17Mali kun kecapu talepra kurur ngeboda, ‘Nun mambul upu lap perbenkamre’ tenen, wepra deipmumnyopda, moupra men tenepetepre dipapu, tali lupra kunkamra cadi, amenda taruda, ikin kecapu doupra, sun damai tamupra dekankamsere. Dinin moupra tenena ngebo wepra deipmumdi, ‘Nun mambul upu lap perbenkamre’ tenen, dokotepmumnyopda, betepra tenepetepredi, teleppu kuredi, aupupu dopra lap perbenkamra cadi, amenda taruda, nimi telep kudina kecapu doupra, sun damai tamupra dekankamsere.

18Ware nesala do yuma, yuk ila kael keami nengdi, sun tep, “Telep kunmarum ngeda ake, mali kunmarum ngeda ake,” pepra lepsisikra pen upu cap, wenemna upu cap pepmengepa, aupu gekena gum di, ‘Gume, lepsisikra pen upu cap, wenemna upu capda, nun songe,’ tenepmengedi, tamnung nesalada, amenda taru sun damaipu ikin keca weik yakankamre. Ato kunge nesalada, sun talenge keca yuma gum kupbanmaryanen, amenda taruda tali kankan kunge nesalapu kunkamenge.

Yuk nesala yumadi, sun tep, “Gume anesalada malipu kuramya tep, anengda dakwapye,” pepra, yap-yap pepmengedi sun tep tamkamsenge. Dinino, ware nesala do yuma, wenemna upu cap, lepsisikra peteremna upu cap tep, ‘Gume aupuda nun damai penkamserume,’ pepra ila kael kemna keca putarepa kunge nesalada, teleppu kupbankamenge. Yuk nesala epmengedi, “Anesalada teleppu kununge,” pepra gispal donkamsenge.

19Pio telep ngeda, ‘Ukupkamne ja, angeda pio putanerure,’ tenen, pio pe deipra puto di pel domepepa, ange tenerameptopu konum nong kupyopda, ‘Angeda pio telepe,’ tenepedi kange derinupe. Dinino, ange yuma moupra tenena gum dipapu, pio walwal kange doupra kunge nengda, ‘Mali kun kecapu talenkamepe’ tenen, pio malipu kununge. Anengda, ‘Gume, telep kun keca dorona tep nengeda, mali kupe keca yuma tamkamepe,’ men tenepmanto neng kununga cadi, mali kun keca men tapmanto nesala kununge. Atep nengeda, sun putapre kecada, nong pio men kupkamre. Tali-talipu tupa kunkamenge.

20Ila kael kepredi moupra tenerur ngebo damai melipra embaramre ngeboda, er peda ila kael kemna deiyo keca kael kepredi, teleppu kunkamre. Ange utopu, moupra tenena gum di, walwal kangepu doupra kurur ngebo cap melipra embarur ngeboda, er peda tupa walwalpu kuredi, er damaida ikin keca weik yakankamre. 21Angeda tali tep men pepsene. Deiyoda ake. Mali kun kecapu talepra kure ngeboda, er amnyo tara di mali kuna deiyo keca ton domyakankamre. Atep angeboda ikinpu kunkamre. Ange utopu, dumsisipu kure ngeboda, er amnyo tara di telep kuna deiyo kecapu tupa-tupa domyakankamre. Atep, adumsisi kure ngeboda telep kecapu dororedi, kange deipra kunkamre.

22Telep kunge nesala sun taleamenge keca dopra, sundi deipmengepa, dadeipdanen, bankameng nyapu tep, akeca karepmengepa, anyapudi atelep keca doronkamenge. Dinino, mali kuramenge nesalada, sun taleamengedi isomka kuramre keca yumada, tapmengepa, amenda taruda, dumsisi kuramenge nengpu doronkamenge.

23Tonda sun kankan kunge nengda wa pepmengedi, sun kouramenge keca, telep kupra bongopredi, nong nepbaredi, akeca yala-yala yuma weika di akuptua peda, sun mali kunge nesala yangedi, akeca yuma dalupra upula doronkamenge.

24Tonda ware nesala do yuma, sun nyapu mali kupmenge taruda, ‘Gume, nun nyapu men wenemkamepe,’ tenepmengedi, sun nyapu mali kunge keca akapmarepapu, tali kaukemdongo nge nesalada, tek sisi sun nyapu tep bicau men tenengedi, sun tep kange men derinunge. Dinin ware nesala do yuma, sun nyapu mali kupmenge taruda, adipapu, “Angeda mali kunmaruma tep, yapso,” pepmengedi, sun nyapu tep wenemenge nesalada, tek sisi sun nyapu tep bicau tenengedi, kange derinunge. Sun nai yapu cap, sun nin yapu capdi, sun derinung nyapu tep, wenemnung nesalada, tek sisi sun nyapu tep bicau tenepra kange derinunge.

25Allahdi, ‘Ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,’ pepra deiamu upu moupra talepmengedi, dumsisi teleppu kunge nesalada, sun gam kunkameng taru neitamai yumada, sun jen keca jepmengedi, bourure. Dinino, mali kun kecapu talepra tupa-tupa malipu kunge nesalada, pel telep kupra men donkamenga cadi, jen keca meteka dipu jepmengepa, bouna gum di, putanapu kurepa kange mun kange doupra kunkamenge.
Copyright information for XteSC