Proverbs 17

Isomka neng cap, kankan kunge neng cap tep, pepu upu

1Telep ngeda, sun cap, sun nyapsilip yumada, yuk nengdi jenmanganen, bouprepa tamenge jen keca, bul kipmare ajen kecapu jepmumdi, kange deipra kunkamrume. Angeda telep dinin, mali ngeda pepkusene. Ada, yuk neng cap, sun cap kikiman kunge neng yumadi, pio telep jen keca yala-yala yuma jenung dinino, sun yumadi deremdana cap, pedana cap kununge. Ukupra kuramenge ngeda ila malipu kurure.

2Nimi ton, ila kael deiki di er deiyo ngebo amutara, tali pel melipra dourur ngebo kurur dinino, amenda taruda, er dipapu er deiyo ngebo taleramu keca yuma talenkamre. Ukunkamrada tali tep gume. Deiyoda, akati deiyo ngebodi deiamu nyapu yumada, pio malipu kuramya tep, sun nai bodi, ‘Ne taleramsi keca dopra, ne nyapu mali kunge neng tep men karenkamne,’ tenepkamra tep, er pel melimna ngebo tep karepkamre.

Tonda akati deiyo ngebo er nyapu sisa di tupa-tupa malipu kupbangopda, sun nai bopu ali weik dangkamre. Ange tep, sun nai bo akati neitamai talere bung keca yumada, neitamai di bokra, er nyapu sisa cap, er melimna ngebo cap, ‘Karepkamne,’ tenerura tep, er nyapu sisa di tupa mali-malipu kupmengopda, sun nai bodi sun tep akeca bokra, metekanunpu karepkamre. Er nyapu sisa di akeca weika di men dopropkamenge.

3Nimidi tali tu cap, gel cap palipra dopropmengedi, ‘Akeca yuma neitamaida, emas cap, perak cap, tapakra akapmar do?’ tenen, ila uku jenmaryai dongopmengepa, ukudi jenmaryanen, mali keca paleamrenge yuma jepropredi, gat keca pio telepnge taprepa, emas cap, perak cap, nongpu katuai kuprepa doronunge. Ukuramenga deiki, nimidi emas cap, perak capda uku deiki di, kurpetenunge. Dinino, nimi tuai mutu kunung nesala yuma, sun dipru neitamai kure kecada, Allah Yahwehdi asipetenkamre. ‘Telep ngeda ake, mali ngeda ake,’ tenepredi katuaipu deipkamsere.

4Nimi ton, ‘Mali kun kecapu tupa-tupa kunkamne,’ tenepra kurur ngeboda, yuk nengdi mali-mali upupu penge taruda, erdi kange deipra apenmange upupu gekerure. Mali upupu gekeredi, mali kun kecapu kurure. Ange utopu, mok upu pepra embanung neng yumadi, yuk nesala tep mali kudina upupu penmangepa gekenunge. Tonda, deiyo ton men kupmarepapu, luludina upu pengepa kange deipra gekenunge. Aupu gekepmengedi, malingepu kupbanunga deiki di, yuk neng tep mali kudinunge.

5Ware nesala do yuma tali kankan kunge nesala tep, nyek-nyek pepra autumenge nesalada, akankan kunge nesala tep nalemnunge. Dinino, ukuramenga deiki di, akankan kunge nesala ketekepra deiamnga deiyo ngebo Allah tep, mali pepra derinunge. Ange utopu, ware nesala do yuma, kankan kunge nesala cap, yuk mutu dakunge nesala yuma cap tep, kange mun keca sun damai yaryopda, ‘Anesalada ikin kange doupmangada, walito kurure,’ tenepmengedi, kange derinung nengda, Allahdi akunge nesala tep, ‘Dakwapye,’ pio men tenerure. Allahdi anesala sun wenemna tep tek sisi wenepra popkamre.

6Nimi ton konum wisi deipyopda, erdi deiamrepa, dadeipdanen, bankameng nesala yuma, pio weik kupbange pangeda, er nyapu weik kupbarenge tep, kange derirure. Ukupmantoda, ila nimi deiyo Raja nengdi, kwerya keca, er sida mahkota, sun giso deiki kemnungtopu, wisi neng sun nyapu weik kungopda, utopu kurure. Anengda, kange derinunge. Tonda nimi cap, nerapu cap deipmengepa, dadeipdanen bankameng nyapu yumadi, sun nai yapu cap, sun neng yapu cap tep, kange derinkamenge.

7Pio walwal kange doupra kunge nengdi, pio telep upu men peptenge dinin, telep upu pepetepmengepane, yuk nesala gekepmengopda, “Gume, anengda pio walwal dipu, mali kun kecapu kunge neng cadi, sundi penmaseng upu pio men gekenkamepe,” pepra aneng tep tamdongonkamenge.

Walwal kunge nesaladi, telep pen upu pepetepmenge ngeda, mali kurure. Dinino, ila mali weik ngeda pepkusene. Ada, ila nimi deiyo neng, sun Raja neng do, sun amutara yuk nimi deiyo neng do, sun amutara dakunge nesala yuma tep, mok upupu pepmengopda, ada pio ila di mali kurure.

8Nimidi ila deiyo neng tep, ‘Uda, nundi aneng tep co bo weik karepmepepa, nun putaserepa mororbenkamep kecada, tek sisi karenkamseng’ tenen, animi deiyo neng tep co bo inipra karemengedi, mororbange taruda, sun nimi deiyo neng kange deipmengedi, anengdi moronung upu gekenunge.

Akeca-keca yuma mororberur ngebodi, co bo cap, yuk telep keca cap ketenepmarya di, nimi deiyo neng tep, inipra karerbarur taru yumada, anengdi er morore upu gekengedi, er tep karenunge. Erdi mororur keca yuma nong kurure. Ukunung dinino, ange yumada malipu kurure pepsene.

9Ware ngebo do yuma, yuk nesaladi er tep mali kupra deipmangenge yuma tep, “Uo, ne kayapu, mangkau di kupmaneruma cadi, dakwapye. Yuk neng gekenai bena sun tep, mali upu pepnedi, sun tep mali men kweipkamsere,” perur ngeboda, ila di konum kael keamu.

Yuk nengdi er tep mali kunge keca kaukemredi, upu ton cap tapakra men peryopda, er cap, sun aneng cap, telep kupra kikiman kunkamenge. Sun yumadi bicau tenepra kange deridankamenge.

Dinino, ware ngebo do yuma, yuk nengdi er tep mali kuipmange keca tep, “Ukupra mali kweipmanenge,” pepra, sun nong deiki mali upu weika di, pepembanmarepanen, aupu weik kupyopda, adeiki di yuk neng yuma gekepra kael kepmengopda, er kayapu neng sisa tep, upu bokra deiprepa, dipru wilipdangedi, ‘Nun songe,’ tenepra mem dodankamenge.

10Ware nesala do yuma, mali kupmengepa, ila kael keami nesaladi sun tep, “Sun mali kupmarum ngeda, ake, ake,” pepra tenpu taru deiki dipu wenepmengopda, adipapu anengda, ‘Uo, angeda ne tek sisi kupmanupa pepmanenge’ tenen, moupra kael kemnunge.

Dinino, mali kun kecapu pio tupa-tupa kupbankamre ngeboda, pio walwal kange doupra kurura cadi, mali kuprepa, nimi deiyo nengdi, balana dopropmengedi, denge weik seratus kali deiki di er bali deiki bongopra poptenga peda, adeiki di men kael kepkamre. Ada tali tep gume. Angebodi, apopra wenepmanenge tep, moupra men gekepredi, men kael kemkamre. Er kange malinge tapra telepnge men punupkamra cadi, pio tupa malipu kupbankamre.

11Mali kun kecapu talepra tupa-tupa malipu kupbange nengdi, yu kuprepa upenunge. “Nun upu pena deiyo nengdi penung upu yumada, pio men gekenkamne,” penunge. Tonda, “Nun mutu talesenge nimi deiyo neng popbisipmepedi, nun pedipapu, amutu yuma talenkamepe,” penunge. Ukupra malipu kunge nengda, sun upu pena deiyo nengdi, sun jen talen neng tep, “Aneng tomopmumdi, ateng koupra nun kori duyaso,” pepmengepa, angebo dopra sun damai duyangepa, pio yu kange doupra wenemkamenge.

12Telep ngeda, bura tara neitamai, yu pio weik kuramre gam keca er si beruang, nernge er mi dimpemrepa, ‘Ange deiyo tep dimpepmanenge,’ tenepredi, pio yu weik kuprepa, aneng tep poryankamare. Angeda ikin dinin, Ila ikin kusere ngeda pepkusene.

Bura tara beruang nerngedi, ‘Nimi popkun’ tenen, poryakaramretopu, mali kupra kure ngebo, mali kuprepa epmumyopda, er tep, “Kao, kanda tek sisi mali kupmarume. Angeda yapkurume,” pepra wenepmumyopda, angebodi sun tep yu weik kuprepa, popkamasere. Angeda ila ikin kupkamsere.

13Ware nesala do yuma, yuk nesaladi sun tep, pio telep kupra melimamengepane, amenda taru, sun melimami nesala tep, tamupra mali kweipmengopda, pio malipu kununge. Amali kun keca kupmengopda, tek sisi amenda taru neitamai yumada, sun pe ati neitamai dipapu ikin keca weik tupa-tupa belerepa, mali kange doupra ikin pio weik kunkamenge. Kange mun keca sun damai tupa-tupa yakankamre.

14Ukupmantoda, me bisi yaipmengedi gupra deipmengepa, me puto di embaramretopu, nimidi kapul gonga kepra, deremdana kunge taruda, adipapu, adeiyo keca tep, “Dakwapye,” pepra yamdonogonkamrume. Popdanmanto kunge nesala tep gongdona telepe.

Gum dingeda, nimidi derepdanapmengedi, ayu upupu tupa pepdanen, bangepa weik kupbaryopda, sundi pedankamenge cap, podankamenge capda, men gum kupra deipmanto kupkamsere. Atep, yu kuprepa gonga kepmenge taru dipapu gongdona telepe. Yu upu tupa pedana gume. “Dakwapye,” pepra yamdonogonkamrume.

15Nimi ton, tek sisi mali kun keca kupmengepa, amutu upu bongdina deiyo nengdi nimi upu bongdin taru neitamai di, “Gume, anengda mali men kupmanga cadi, loptapso,” pepra loptapmengopda, Allah Yahwehdi, ‘Angeda ne pio songe,’ tenerura cadi, sun nimi deiyo neng tep, ila di wenepkamre.

Ange utopu, yuk nesalada, tek sisi telep kupra kuramengepane, amutu upu bongdina deiyo nengdi, nimi upu bongdin taru neitamai di, “Gume, anengda tek sisi mali kupmanga cadi, wenepra poptapso,” pepra wenepmengopda, Allah Yahwehdi, ‘Angeda ne pio songe,’ tenerura cadi, sun nimi deiyo neng tep, ila di wenepkamre.

16Nimi ton, mali kun kecapu kupbarur ngebodi, “Gume, ne co bo weik karepnemumnya deiki di, ila Sekolah bena kael kepnedi, ila kael ngebo kunkamne,” pepra peptua peda, er upu gekena pio gume. Angebo er dipru neitamaida, ‘Ila kael kemna deiyo keca, pio putanerure’ tenen, men kurur ngebo cadi, aupuda talipu pertamrure. Atep, sundi, ‘Sekolah wengkamre’ tenen, ato ngebo tep, co bo karepmumnyopda, talipu etetemtamrume. Angeda tek sisi nong ton pio men kupkamre.

17Nimi tenpu ngebo ton tek sisi er kabo tep, ‘Ne kabo,’ tenepra, kange deipdana kururung nengda, sun ikin kupre taru cap, yuk nengdi ikin keca deringe taru yuma capda, “Men tamdankamneme,” pepra kururunge. Atep ikin kupyopda, sun aneng buteneda tek sisi melimdanapu kururunge. Ange utopu, nun weit yapu sisa cap, nun du yapu sisa capda, tenpu mundu pumbon di deiamsei neng kununga cadi, ware taru do yumada, melimdanapu kununge.

18Nimi ton, sun kange moupra men tenipterepmenge dipapu, sun kayapu neng bon tep, “Nun dipu aneng sun bon tali doropkupe. Men karepmanto kupmengopda, nun dipu tamupra karenkamsepe,” penung nengda, pio tek sisi walwal di penunge. Ange utopu, ware neng do yuma sun damai kunge nesala tep, “Nun dipu aneng sun bon tali doropkupe.

Men karepmanto kupmengopda, nun dipu angeda tamupra karepkamsep ja,” penung nengda, pio tek sisi walwal di penunge. Anengdi men karepmanto kupmengepa, ikin keca ton sun damai yaryopda, anesala sun bon punupra men karepmanto kunkamsere. Atep, “Yuk neng sun bon nun dipu punupkamepe,” pena meme.

19Ware ngebo do yuma, erdi, yuk neng yuma tep, ‘Ila di deremkamne,’ tenepra perur ngeboda, tek sisi er pepu mali kudidarure. Aupu perur ngeboda, ‘Mali kun kecapu talepra, malipu kunkamne’ tenen, kange derirure. Tonda, nimidi ‘Nun ati upula don neng yana weksunung’ tenen, ila lyom beilya wipra ongopdongomengepane, yuk mali kun nengdi ange epmengopda, ‘E, angebodi pio telep kunumna weik keca er ati pumbon dongopka tep, abeilya wipke,’ tenepmengedi, amenda taru, ‘Er keca upula dopropkamep’ tenen, angebo er ati yana wekamenge. Ukupmengedi, mali kupra derinunge. Ange utopu, ware nesala do yuma, sal nong-nong kamne upu pepmengopda, amenda taru alipu dangkamenge.

20Ware ngebo do yuma, mok kecapu talepra kuredi, tali upu perur ngeboda er pel donkamrenge yumada nong ton pio men kunkamre. Ikin keca weik er damai yakankamre. Ange utopu, ware ngebo do yuma, dipru gwalipra kurur ngeboda, er pel donkamrenge yumada, nong ton pio men kunkamre. Er damaida ila kange mun keca yala-yala weik yakarepa er nong deiki sakamre.

21Ware neng nyapu do yuma, sundi deriramenge nyapu walwal kuna cap, tupa-tupa mali kuna cap, kupbangopda, anyapu sun nai yapu cap, sun nin yapu cappu, dipru ikin kurure. Ange utopu, nimi ton er mi tupa-tupa malipu kupbaredi, ‘Amutu nimi deiyo nengdi penge upu pio men gekenkamne,’ peryopda, er nai boda, pio kange men derirure.

22Nimi dipru telep kuprepa kange deipra kunung nengda, sun nong yuma peda utopu kupra puto di telep kupra kunkamenge. Dinino, nimi dipru ikin kuprepa tenimtonapu kunung nengda, sun dipru ikin weik kupredi, kange mun kangepu doupra kungetopu, sun nong di dipra, yo neitamai yuma utopu kupbankamra cadi, telep kupra men kunkamenge. Ikin kangepu kunkamenga tep, sun kange tenena ngeda, ‘Uo, akeca-keca yuma men kutepe,’ tenenapu kunkamenge.

23Nimidi mali kupmengepa, ‘Nimi deiyo nengdi upu bokeipkameng’ tenen, wenemna ati deribanung dinino, amutu ila nimi deiyo neng, dipru mali nengpu kungopda, sun mali kupmang neng, sun kayapudi, co bo weik kareryakanunge. Akeca weika di inipra karepmengopda, amutu deiyo ngebodi ange lepsisikra upu bongdina gum dipapu, akarepmange co bopu inipra dopropredi, upu moupra men bongdirure. Ukuprepa, amali kupmange nengdi, tali lupra weika di ton cap malipu kupbanunge.

24Nimi ton, ila kael kemna deiyo keca konum kael keamu ngeboda, ‘Ila kael kemna deiyo kecapu, ton cap tapakra kael kemkamne’ tenen, moupra tenipterepredi, kael kemna deiyo kecapu ertererure. Ukupbarur ngeboda, er tenemretopu, kael kepbankamare. Dinino, walwal ngeboda, telep kupra men tenerura cadi, er tenepmaretopu, nong men kurure. Angeboda, ‘Deiyo ace,’ tenena gum di, ‘Ortara mutu betene do? Sirik tara mutu orbenedi kael kepkamne do?’ tenen, tenimtoredi, er putare keca tep ertererur dinin, moupra men kael kemkamra cadi, ange yuma nong ton pio men kunkamre.

25Ware neng do yuma, sundi deiami nyapu walwal kuna cap, tupa-tupa mali kuna cap, kupbangopda, anyapu sun nai yapudi mali kange doupra, dipru sukunkamre. Sun nin yapuda, dipru ikin kuprepa, ‘Uo, ware keca deiyo tep, ne deipsi mi malipu kurur do?’ tenepra tenimtonapu kuredi, engena weik kunkamre.

26Ware neng do yumadi, nimi ton er kupmare keca deiyo malinge ton men kupmarepapu, upu bongdina deiyo nengdi, lulupra deipnedi, tali ikin keca derina cap, pona cap, kupmengedi, “Kan mali kuna tep, co bo weik karenkamserume,” pepra, atelep kuna ngebo wenepmengopda, ukununga deiki di, sun anengda ila mali kudidanunge.

Ange utopu, Nimi deiyo talepra kunge ila nengdi, sun amutara talepra kunge nesala tep, dumsisi upupu pepmengepane, sun deiki tara yuk ila nimi deiyo nengdi, adeiyo neng tep wenepmengedi, talipu popmengopda, angeda ila mali kununge.

27Nimi ila kael keami nengdi, ila kael kepra kunga deiki di, upu pen taruda, upu lyoma di men penunge. Upu buma dipu penung dinin, sundi penge upuda ila kael kemnengepu penunge. Ange utopu, ila kael kemnung nengda, sun upu pepkunge taruda, ‘Mali upu pepnup do, ada telep upu pepnup do?’ tenedenka, pepmenge taruda, tenipetepmengedi, bouna di penunge. Yuk nengdi sun tep mali kupmenga peda, menmena di deremnapu men kununge. Sun kael nengdi, ‘Nun kayapu tep, derepnup’ tenen, sun penge upu moupra kalengdanunge. Sun dipru telep kunge neng cadi, upu bouna dipu penunge.

28Nimi tenpu ton, walwal ngebo kutua peda, erdi, ‘Walwal upu pepnun’ tenen, moupra tenipetepredi, upu menmena pena gum dinin, tali dimpepra bukre pangeda, yuk nengdi angebo epmengedi tenenunge. ‘E, angeboda, tali lupra upu men penmara cadi, erda konum ila kael keamu ngebo kurur darape,’ tenenkamenge.

Walwal ngebo kurur dinin, moupra tenena gum di, tali upu men pertamrur ngebo, dimpepra bukyopda, yuk nengdi, er tep, ‘Uo, erda kael keamu ngebo kurur gum daca,’ tenenkamenge. Atep, telep ngeda, ‘Menmena di ne upu pepkun’ tenena gume. Tali dimpepra bungkamrume.
Copyright information for XteSC