Proverbs 19

1Pio telep ngeda kankan ngebo kurur dinin, mali kun keca tenpu peda men kuredi, pio dumsisipu kupra kuramre ngeboda, pio teleppu kunkamre. Pio mali ngeboda, walwalpu kuredi, mali upupu weika di tali pertamrure. Angebo er sipyal pumbonda mali upupu belenkamre.

2Nimi tenpu ton, er kun keca moupra men kael kemredi, tali lupra kure ngeboda, ‘Puto di pel dopkun’ doptua peda, malipu kunkamre. Ada mali kun kecapu talepra kurur ngebo kurura tepa. Tonda, ware ngebo do yuma, ‘Gume, sika men kunkamne’ tenen, er pe kange dipapu, ‘Tali lupra bankune,’ tenerure. Tonda, ‘Apel-apel yuma, menmena dipu gawal dangkamne’ tenen, embarur ngeboda, moupra tenena gum ngebo kurura cadi, ‘Telep kupra ban bisida ake’ tenen, men kael kemredi, mali bisipu barure.

3Nimi sun pedipapu etetemdidanunga deiyo ada, tali di gume. Sun pedi walwal kunga deiki di, etetemdidanunge. Mali kudidanung dinin, sun pe tenenunga deiki di, ‘Gume nun ikin weik kusere keca kareserya deiyo ngeboda, Allah er ja,’ pepra Allah Yahweh tep mali upu penunge. Dinino, tek sisi sun ikin keca doronunga deiyo ngeda, sun deikipu kurure.

4Isomka kunge neng tep, yuk nesala weika di epmengedi, ‘E, aneng cap kikiman kunkamepe. Nun kayapu neng kunkamenga cadi, aneng kikiman kunkamepe,’ tenengedi, aisomka neng damai weika di yakanunge. Dinino, kankan kunge nesala tep nengeda, sun mening damai kunge nesala cap, sun kayapu neng capdi, ‘Akankan kunge nesaladi men melipsetenge’ tenen, tamnunge.

5Nimi ton mok upu perur ngeboda, amenda taru tek sisi tomopmengedi, wenemna ati deribenkamenge. Tonda, mawa di tali upu penge nesala tep nengeda, yuk nesala yumadi sun tep, ‘Jo, dakwapye, sun tali dakunkamenge,’ pepra men kaukemkamenge. Amenda taruda, amok upu penge neng peda tomopmengedi, wenemna ati dongonkamenge.

6Nimi yumadi sun ila nimi deiyo neng damai pio piripra yangedi, ‘Uo, aila nengda, nun tep kange deipsetengedi, telep kupra melimsetenge,’ tenepmengedi, pio pe deipra pirirterenunge. Ange utopu, nimi dipruai di, ‘Uo, akecada pio mambul keca’ tenen, putamre ngeda dopra, yuk neng tep bicau tenepra tali karerur ngebo, er damaipu nimi weika di yakankamenge. Ada tali tep gume. ‘Angebo kange deipsetudi, nun tep, e anesalada, ne kayapu neng kununge, tenepra melimkamser’ tenen, angebo tep kange deipra namdongonunge.

7Tonda nimi ton pio kankan kuredi, akeca-keca yuma men talepra men kure ngeboda, er pe yala nengdi tamnunge. Tonda, er yala neng cap, er kayapu neng kikiman meneng damai kunge neng yuma peda, er tep kaukemdongopmengedi tamnunge. Ukupra ukupmengopda, akankan ngebodi, ‘Uo, ne kayapu neng cap, ne yala neng cap, dan cei kunung do?’ tenen, pio pe deipra dombarur dinin, aneng men epkamre. ‘Epseredi, moropserur’ tenen, tamengedi, memdonunge.

8Ware ngebo do yuma, ila kael kemna keca tepapu domembarur ngeboda, er pedi er pe tepapu bicau tenedaredi, telep kudidarure. Ange utopu, ware ngebo do yuma, ‘Deiyo ngeda ake’ tenen, ila kael kemna deiyo kecapu moupra talepre ngeboda, kange deipra kurure. Erdi kunkamre keca yumada teleppu kunkamre.

9Nimi upu lepsisikra bongdin taruda, nimi ton mok upupu perur ngeboda, tek sisi wenemna ati deipmengedi, wenepra ikin keca er nong deiki derinkamenge. Ange utopu, mawa di tali upupu pertamrur ngeboda, amenda taru tek sisi Allahdi er tep wenepra, poptaprepa depkamre.

10Mali kuredi pio walwalpu kure ngebodi, pio telep ati wekredi, akeca-keca yuma talepra, pio telep kupra kuryopda, yuk nesala epmengedi, ‘Uo, angeda tek sisi malipu kurure,’ tenenkamenge. Ila nimi deiyo neng Rajadi derinung nyapu, sun deiki tara kungedi taleamengepane, yuk nesala yuma epmengedi, ‘Uo, angeda pio mali weik kure ngeda ake,’ tenepmengedi, mali kange dounkamenge. Ada, nimi deiyo ngebo er amutara tali pel melimna ngebo kurur dinin erdi, er deiyo ngebo kepra taleprepa kunkamre ngeda, pio men kupmanto keca kunkamra tep, ‘Angeda mali kurure,’ tenenunge.

11Nimi ton ila kael kemna keca konum kael keamu ngeboda, yuk nesaladi er tep mali kupmenge pangeda, erdi menmena sun tep yu kuprepa, men deremrure. Sun yuk nesaladi er tep, mali kupmengepa, erdi kaukepre pangeda, yuk telep neng epmengedi, ‘Uo, erda tek sisi teleppu kurure,’ tenenkamenge.

12Tonda, ila nimi deiyo ngebo Rajadi yu kuprepa deremna tep, ila di perur upuda, ada ila yu pus, er sida singadi, ila upu peprepa, nimi yuma kware weik kuramengtopu, kurure. Raja ngebodi yu kuprepa, nimi tali lupra porura tep pepne. Dinino, ila nimi deiyo ngebo Rajadi, yuk neng tep kange deipyopda, ukupmanto, mutmuta deiki pen sakmardi, paleprepa telep kuramretopu, kurure. Raja ngebodi er kange derirur nesala tep telep kupra melimrura tep pepne.

13Walwal di malipu kunge nyapuda, sun nai yapu nong deiki ila ikin keca dopra deringedi, mali kudinunge. Ange utopu, ware nerapu do yuma, yu kuprepa, weika di yap-yap penge nerapuda, sun neng yapu pio dabal kurure. Ukupmantoda, me duldul penada beipye peingna gum di, pio tep sangamredi, lelim peramrepa, nimidi, ‘Uo, alelim pere ngeda, gum kuptue’ tenen, dabal weik kuramengtopu, ayu nerapudi pangdana upu weika di pengepa, sun neng yapu gekengedi dabal weik kurure.

14Urasin telep ati cap, talen keca yala-yala yuma capda, sun apu yapu cap, sun nai yapu capdi taleamenganen, depmengedi tapmengopda, anengpu doronunge. Dinino, telep kun kecapu talepredi, kange moupra teneredi, teleppu kure ner doptumopda, sundi, ‘E, ne nai bo Allah Yahweh, er dipapu amambul keca karepneue,’ tenen, er tep “Telepe,” penkamrume. ‘Nimi dopkameng’ tenen, telep kupra kunge nerapuda, Allah er dipapu wepra kareserure.

15Dabal-dabala di kunge neng, sun damaida udungna kecapu yakarepa, manapu kununge. Sunda pel telep kupra men donunga cadi, ‘Manapu kunkamepe’ tenen, tali-talipu kununge. Ange utopu, ‘Ange kupkamne do, ange kupkamne do?’ tenen, dabal kange doupra kunge nengda, orbenap ayanap kemnunga cadi, sunda jen putarepa, kange mun kange doupra kunkamenge.

16Ware ngebo do yuma, Allah er pedire upupu talepra kure ngeboda, er pe nongpu kalengdarure. Erda teleppu kunkamre. Dinino, Allah er pedire upu tep, ‘Ne songe, aupu men gekenkamne’ pepra, aupu yanitamredi, mali upupu perur ngeboda, tek sisi depkamre ja. Amenda taru Allahdi anesala wenepra poptapkamre.

17Ware neng do yumada, tali kankan kungedi, akeca-keca men talenge nesala tep, melimenge nesalada, Allah Yahweh tep melimamengtopu kununge. Ukupra melimenge ngeda, Allahdi men lumdongorura tep, yuk taru Allah Yahwehdi er mawa keca tamupra, sun tep yamupra karenkamre.

18Sun nyapu cap, sun cap kikiman kunkamrum taru yumada, sun mali kupmengopda, moupra peteremkamrume. Ukunkamrum taruda, wenepmumdi lepsisikra peteremkamrume. Ukumumnyopda, sundi, ‘E, amenda taru yumada, nun nyapu telep kupra kunkameng’ tenen, kange deipra dinapu kunkamrume.

Dinino, apepmasentopu, men kupmumnyopda, mali kun kecapu kungedi, dena damaipu bengopda, anyapu sun yuma depkamenga deiyoda, sun nai yapu deikipu kupkamre. Ukupkamre ngeda, lepsikra men peteremrumnya deiki di, tali lupra mali kun kecapu talepra kunkamenga deiki di depkamenga tep pepsene.

19Nimi ton menmena yu tenepra derepmengopda, erdi pio yu kunkamre. Yu deiki di mali kupyopda, amenda taruda, amutu talena deiyo nengdi er tep tomopra ateng koupmengedi, “Kan mali kuramuma cadi, kunumna kecada pio weik keca karepserume,” pepra, wenemna ati dongopkamenge. Sundi er makuna tep nengeda, ‘Uo, nun mida men wenepkamrume’ pepra, wenemna ati pumbon di loptapra lyepmumnya peda, tek sisi amida moupra men kael kemkamre.

Men kael kemkamra cadi, tek sisi yuk amenda taru peda, amali kuramre kecada, kange di ton cap tapakra kupbarepa, ton cap tomopra ateng koupmengedi, wenemna ati dongopmengepa, kange di tupa lyemdonapu kunkamrum do, gum do? Angeda pio moupra tenenkamrume.

20Nimi deiyo neng cap, ila kael neng capdi, wenemna upu deiki di, lepsisikra peteremna upu cap pepmengepa, moupra gekepmumdi, ayuma dopropmumnyopda, amenda taru sun peda, ila kael kemna keca talepra, kumumdi, telep kupra kunkamrume.

21Nimi kange dipru neitamai di, ‘Amenda taruda, ukunkamepe, ukupra kunkamep ngeda ake,’ tenepmengedi, sun kange tenena weik kununge. Dinino, Allah Yahweh erdi, ‘Ukunkamenge,’ teneamseutopu kupra kunge kecada, pio nong kupkamre. Erdi tenesere kecapu kunkamrume. Nimidi tenenge kecapu tenepra kuna pio gume. Allah erdi tenere ngeda, nimidi men bisbisa kaptenge. Ada men kupmanto.

22Nimidi, ‘Uo akeca yala-yala yuma doproptepedi, isomka nesala kunkamepe’ tenen, dipru engenapu kunungada, pio mali kununge. Telep ngeda, tali kankan kunge nesala kutepe. Tonda, ‘Tali kankan ngebo kununa cadi, ada ali kunune,’ teneptepe dinin, angebodi perur upuda, mok upupu perura cadi, ‘Angeda mali kun kecada, pio weika di kurure,’ teneptepe.

23Allah Yahweh tepapu kware kurepa, Allah tep kange deipra kure ngeboda, er ukurya deiki di kange deipra pio teleppu kunkamre. Allah tepapu kware tenepra er sipu eremenge nesalada, kange deipra teleppu kununge. Ukunung nesala sun damaida, ila ikin keca ton pio men yakankamre.

24Nimi ton pel dona tep dabal weik kurepa, pel telep kupra talepra men dore ngeboda, er jen keca peda, dabal kuprepa, tali buru deikipu douaprepane, sakredi gum kupre pangeda, men jerure. Pel donada, sun dabal weik kununga cadi, sun jen keca gum kupbarya peda, ‘Nun pel dopmepya deiki di jen keca kunupra jenkamepe,’ men tenenunge. Tali-tali kangepu kununge. Sun pe jen keca tep nengeda, pel men donkamenge.

25Nimi ton gemenapu kuredi, yap-yap pena cap, nyek-nyek pena cap weik perur ngeboda, popra wenepkamrume. Ukupmem pangeda, yuk neng sun walwal utopu kunge nesala epmengedi, kange moupra tenepmenga deiki di, kael kepkamenge. Dinino, telep kupra kure ngebo tep nengeda, mali kupre taruda, wenepra pona gum dipapu, upupu lepsisikra peterepmumpa, erdi aupu moupra gekepredi, dombankamra deiki di, ila kael kemna keca ton cap tapakra kael kepredi, teleppu kunkamre.

26Ware nyapu do yuma, sun nin yapu cap, sun nai yapu cap tep, sun taleramrenge keca upula dopropredi, sun ati pumbon di, ‘Sunda bura beso,’ pepra domdongonung nyapuda, pio mali weik kununge. Sun ukunga deiki di, sun meneng damai kunung nesala yuma tep, mali kudinunge. Ukupmengepa, akati nesala cap, sun tara nesala cap yumada, ali dangkamenge. Tonda, yuk mutu nesala yuma ange epmengedi, ‘Uo, sunda pio mali kununge,’ tenenkamenge.

27Uo, ne mio, apeteremna keca tep nengeda, kandi ‘Aupuda ton cap moupra men gekenkamne,’ tenepmemdi, tapmemnyopda, mali bisipu bankamrume. Akael kemna upu cap, lepsisikra peteremna upu cap yuma dipterepra tapmemnyopda, ka di ton cap men tenenkamrume. Ange yuma lupromemdi, mali bisipu bankamrume.

28Nimi upu lepsisikra bongdin taruda, mok upupu perur ngebodi utenerure. ‘Gume, nimidi tek sisi kuramengtopu upu lepsisikra bongdinada ne dabale. Co bo weik karepnengepa dopropkunyopda, upu bongdinkamne’ tenen, mok upupu perure.

29Nimi deiyo talepra kunge nengdi, tali mok upu cap, nyek-nyek penge neng cap, sun wenemna tep, wenemna keca ketenepra derinunge. Ange utopu, er sipyal pumbon di mali upupu belerur ngebo cap, pio walwal kungedi, mali kecapu talepra mali kunge nesala cap, sun wenemna tep, balana dopra sun bali deiki weika di bongonkamenge.
Copyright information for XteSC