Proverbs 23

1Atep, kanda ila ngebo cap kikiman bukmemdi, jen jenkamrum taru yumada, erdi ketenepra deipkamker jen keca yuma tep, pio moupra tenipkamrume. Tonda er tep, ‘Wareto ila deiyo ngebo kurur do? Dumsisi kurur ngebo do, tali upu perur ngebo kurur do?’ tenen, moupra tenenkamrume.

2Sundi, ‘Uo, erdi ketenepra deipmaser jen kecada, pio telep cadi, weika di jenkamepe,’ tenepmumnyopda, tema dopra sun pe kum damai deipkurume. Ada, ‘Erdi akarenmaser keca deiki di napropserepa, akeca jepmepepa, kange deipra erdi pesere upu moupra gekepmepedi, adipapu mali kupnup’ tenen, ‘Nun pepu kum sekdankup do?’ tenenkamrume. Betapra teneprumudi, moupra kunkamrume. ‘Angebodi karepmaser keca jepmepedi, tali lupra mali kupnup’ tenen, moupra tenenkamrume.

3Aila deiyo ngebodi, pio telep tau keca karepserepa, jepmumpa tau peprepa, kange deipkamrum dinin, angebodi mawa di mali upu pepserepa, ‘Tali erdi er mok upu peprepa, mangkau di gekepmumdi, mali kuprum’ tenen, pepsene. Atep, ila ngebodi, pio telep keca ketenepra deipseredi, “Telepe, sun yuma tali jeryaso,” pepseryopda, pio kange moupra tenenkamrume. Ada min-min peramrenge tepapu, pio men tenenkamrume. Ange ukupra tenepmumnya deiki di, jen keca derin co deiki derirbememnyopda moknge pua.

4Ange utopu, sundi, ‘Uo, isomka nesala kunkamep’ tenen, mambul kange doupra, puto di pel men donkamrume. ‘Akeca-keca yuma dopnedi, isomka weik kunkamep’ tenen, pel weika di dopbaramrumnyane, amenda taruda, puto boun kunkamsere. Kange mun keca cap, isomka kun keca cap tepapu tenena gume. Ila kael nengdi, akecapu tenepra men kungetopu, telep kupra kunkamrume. ‘Uo, nunda isomka nesala kutepe,’ tenena gum di, atenena keca yumada, taprumudi teleppu kunkamrume.

5Co bo cap, bung keca cap yumada, asuru dimumdi kumum keca yumada, tupa dimum taru neitamai dipu, gum kupkamre ja. Ukupmantoda, seng-seng pena ma epmumpa, adipapu sepdaro im neitamai lakra embaramretopu, isomka keca peda menmena gum kupbankamre. Ukupmantoda, seng-seng pena ma pol lyikrepa, dato-dato di lakra embarure. Ukuramretopu, akeca yumada pio gum kupkamre ja.

6Tonda, sun talenge keca yuma tep, ‘Gume akeca yumada, ne mawa kecapu kurure. Yuk neng ton pio men karenkamne,’ tenenge nesala cap, kikiman bukmumdi er cap jen keca jena gume. Ato ngebodi ketenepra deipre jen keca tep, ‘Uo, angeda telepe’ tenen, jena gume.

7Angeda tali tep men pepsene. Ange utopu kure ngebodi, sun tep, “Telepe, tamupra yamumdi, ajen keca dopra, ton cap tapakra jenkamrume,” pepkamser dinin, ada mok upu di pepkamsere. Ada, er bouna di telepe upu penkamre ngeda, telep kurur dinino, tek sisi er kange dipru neitamai tenerur kecada yuke. Atep, ato ngebo cap bukra kikiman men jenkamrume. 8Ange upepserepa, sundi dopra jepkamrum keca yumada, tamupra dungtamkamrume. Tonda sundi er tep, pio telep upu sisingdankamrumnge yumada, amenda taru nong ton men kupkamre.

9Tonda, aupu pepsene. Sun mali kuramenge nesaladi, ‘Akeca ukupnyopda, amenda taruda, ware kupkamner do?’ tenena gum dipapu, tali walwal di tali lupra kunge nesalada, sun gekenai pio ila kael upu pena gume.

Deiyoda, sundi penkamrum upu yumada, ila telep kael kemna upu kurur dinin, sun walwal dipu kunge nesala aupu gekepmengedi sun tep, ‘Uo, sundi kael upu penmangada, nun songe,’ tenenapu kunkamenge. Atep walwal dipu kunge nesala gekenai, ila kael upu penada gume. Sunda apu pio moupra men gekenkamenge.

10Sunda pumun taru di, ‘Anesala sun telep tu ake, yuk nesala sun tuda ake’ tenen, gel dopra, tu tep wilipra ikdongomenge gelda, dopra yuk tara donongna pio meme. Tonda, sun alyan nyapu tep karerami tu neitamai bena, wa pena gume. ‘Anyapuda, puto gum nyapu cadi, sun tu upula doproptepe,’ tenena pio meme. ‘Sun lyan nyapu, atu neitamai wa pepmengedi, kunkameng’ tenen, ketenepra deiami mutu neitamaida, sun wengna pio gume.

11Angeda, tali tep men pepsene. Lumdongona gume. Puto boun nesala cap, lyan nyapu cap tep, melipra kalengrur ngeboda, er puto pio weik ngebo kurure. Ada, sun nai bo Allah, er dipapu sun puto boun nesala tep, melipra kalengrure. Ada, erdi, sun anesala tep lyemdorure. Sundi aputo gum nesala tep, mali kupmumnyopda, amenda taru Allah er dipapu, sun tep upu lepsisikra bokeipseredi, wenemkamsere.

12Atep, sun ila kael peteremna deiyo nengdi peteremsenung upu yumada, ‘Aupu yuma moupra gekepmepedi, talenkamep,’ tenenapu kunkamrume. Ton ngeda, sun peteremna deiyo nengdi peteremkamseng upu, ila kael upu deiki di penge taruda, sun amul deiki di apeteremnung upu yuma, moupra gekeprumudi, kael kemkamrume. Tali amul deiki dipapu gekertamna gume.

13Tonda sun nai yapudi, sun nyapu yuma tep peteremkamrum taruda, ‘Uo, mali kupmengepa, wenepmepyopda, sundi mali kange doupsenung’ tenen, kwar-kwara deiki di peteremna pio gume. Ada sun nai yapudi, sun pe nyapu tep, metek co balana di wenepra bongoprumnya peda, sun anyapuda men depkamenge. Weneprumnya deiki di, kael kepkamenge.

14Metek co balana deiki di sun nyapu bongopmumdi, weneprumnyopda, kael kemkamenge. Dinino, sundi sun nyapu tep, gam kunkameng taru neitamai yumada, ‘Mali kange doupsengedi, nun nai yapuda, nun songe, tenepsenung’ tenen, men wenepmumnyopda, mali-malipu kupbankamenge.

Malipu kupmengopda, amenda taru nimi denung nesala wenemna tep, wengbanung mutu neitamai benkamenge. Atep, ‘Amenda taruda, amali mutu neitamai benung’ tenen, sun nyapu cap kikiman kunkamrum taru neitamai yumada, mali kupmengopda, anyapu tep telep kupra wenepra peteremkamrume.

15Ange tep nengeda, tek sisi upu pepsene. Uo, ne nyapu sisa, sun kange dipru neitamaida, ila kael deiki di, telep kecapu tenepra kumumnyopda, nedi sun tep kange pio derinkamsene. Ada, sun pio telep kangepu doupra, ila kael deikipu kumum pangeda, ne dipru neitamai yumadi, sun tep, ‘Telepe,’ tenenkamsene. 16Ange utopu, sun sipyal deiki ila kael di, pio telep upu peprumupa gekepnyopda, nedi sun tep, pio kange derinkamsene. Sundi dumsisi upupu peprumu pangeda, nedi pio kange derinkamsene.

17Tonda, sundi yuk pio mali-mali kunung nesala tep, ‘Uo, sun anesala kunge keca cap, sundi talenung keca yumada, ne ton taleptenedi, sun kungetopu kutene,’ tenena pio gume. Angeda men kunkamrum dinino, sun ne nyapu yumadi, nun nai Allah Yahweh tep, ‘Erda ila telep ngebo kurure’ tenen, er tepapu kware tenepra kumumdi, er sipu pio eremkamrume.

18Ange ukupra kuramrumu pangeda, Allahdi melimserepa, amenda kunkamser keca yumada, pio teleppu kunkamre. Tonda, sundi, ‘Tek sisi nun nai Allahdi melimseredi, telep kupra derinkamser’ tenen, er tepapu talepra kunkamrumnge yumada, tek sisi nong kupkamre. Sundi, ‘Amenda taru telep kupra derinkamsere,’ tenerumnge yumada, pio men wangartamkamre. Tek sisi nong kupkamre ja.

19Uo, ne yapu sun yuma gekeneso. Sun gam kunkamrum taru yumada, ‘Nun kunkamep ngeda, ukupra ila kael kemna deiki dipu kunkamepe’ tenen, kunkamrume. Tonda, ‘Mankau kange di mali kupnup’ tenen, sun kunkamrum keca yuma tep nengeda, tek sisi moupra tenepmumdi, malinge yuma tapra, telep kun kecapu talepra kunkamrume.

20Tonda ne nyapu, sun yumadi, yu me kange yawaramne me weika di jenge nesala cap, kikiman dukdongopra kuna pio meme. Ange utopu, ‘Tu keca cap, yuk telep jen keca yala-yala yuma pio weika di jeptene,’ tenenge nesala cap, kikiman dukdongopra men kunkamrume.

21Aupuda, tali tep men pepkene. Deiyoda, kange yawaramne me weika di jenung neng cap, telep jen kecapu putarepa, ‘Weika di jeptene,’ tenenung neng cap yumada. Tek sisi sun anengda, yuk amenda taru kan-kan nengpu kunkamenge.

Ange utopu, nimi ton mana tepapu putarur nengda, pel men donunga cadi, amenda taru kan-kan nengpu kungedi, sun menop taru taleami keca yuma, gum kupbaryopda, sun opkal yumada, pun ngepu kenekra kunkamenge. Deiyoda, sun anengda, ‘Pel donada nun dabale,’ tenenung neng kununga tepa.

22Tonda, ne nyapu sun yumada, sun nai bo sisa, sun deipsei ngebo erdi sun tep, ‘Ange kunkamrume, angeda men kunkamrume,’ pepra derisere upu yumada, pio moupra gekenkamrume. Sun deipsei ngebodi pesere upu yuma, moupra gekenkamrume.

Ange utopu, sun nin sisa, sun deipsei ner konum wisi deipyopda, erdi pepre upu moupra gekepmumdi, er amutara bouna di kunkamrume. Sundi sun nin yapu tep, ‘Sunda pio telep nerapu,’ tenepra gispal donkamrume. Deiyoda, sun nin yapu gum dingeda, sun men kuramtuma tep pepsene.

23Ukupmantoda, nimidi ila kunumna weik keca kunupmengedi, ‘Angeda pio talenkamne’ tenen, tamna gum di, pio moupra taleramengtopu, sundi tek sisi upu cap, ila kael kemna upu cap, peteremna telep upu cap, dumsisi kuna deiyo keca cap, ‘Angeda, ila mambule’ tenen, pio pe deipra doronkamrume. Dopropmumdi, kael kepmumnyopda, amenda kupbankamrum taru neitamai yumada, ange yumada pio men tamdongonkamrume.

24Tenpu ngebodi er mi deiamrepane, yuk taru ami nepredi telep kecapu talepredi, ila kael ngebo kunkamre. Tonda angeboda, nun nai bo Allah Yahwehdi, ‘Angeda kunkamrume, angeda pio men kunkamrume,’ pepra deiamseutopu, angepu talepra kuryopda, er nai bo ami epredi, tek sisi pio kange derinkamre. Sun nyapudi ila kael kemna deiyo keca dopropmengedi, pio teleppu kungopda, sun nai yapudi anyapu tep, pio kange deipra kunkamenge.

25Sun yumada, mali men kunkamrume. Telep kupra dumsisipu kupmum pangeda, sun nai yapu cap, sun nin yapu sisa capdi sun tep, kange derinkamsenge. Ada telep cadi, angepu kunkamrume.

26Uo, ne nyapu yumada, sun kange dipru cap, sun tenenange yuma capda, sun nai bo Allah er deikipu derinkamrume. Allahdi, ‘Angeda kunkamrume, angeda men kunkamrume,’ pepra deiamseu upu yumada, angepu epra, pio moupra kael keprumudi, ‘Allahdi peiamseutopu, abisipu benkamep’ tenen, Allah er upupu moupra talenkamrume.

27Angeda tali tep men pepsene. Ukupmantoda, nimidi, ‘Ne saka popmanto bonda ace,’ tenena gum di, tali lupra bandenkapmengedi, apumbon sakmengedi, men gupra benmanto kuramengtopu, nimidi tali-tali nyangtamameng nerapu dopra nyangamre ngeboda, er pedi er pepu mali kudidarure. Ato ngeboda, men lyepdanmanto ngebo kurure. Erda ikin keca weik doronkamre.

28‘Nimidi co bo karepsetengedi, tali nyaksetenge,’ putarepa tenenung nerapuda, upula dorameng neng utopu kununge. Upula don neng inipmanga di, yuk neng mankau kange doupra embangepane, ‘Aneng poptapmepedi, sun keca upula dalupra dopropkupe,’ teneramengtopu, sun tali nyangtamne nerapudi nimi epmengedi, animi tep utopu tenepra kununge.

Anerapuda, nimidi men tenepmangepapu upula doronunga tep pepne. Atali nyangtamameng nerapudi ukununga tep nengeda, nimi weika di kange mun keca doronkamenge. Anerapu cap kikiman kunge nengda, ikin pio weik kunkamenge.

29Kange yawaramre me weika di jenung nesalada, telep men kununge. Ame weika di jepmengopda, amenda taru ikin keca weik, sun damai yaryopda, pio mambul kange doupra engenunge. Ange utopu, aneng cap, yuk neng cap, upu deiki weika di pangdanapu kununge.

Tonda, ataru-ataru neitamai yumada, sundi, ‘Uo, nun ikin kuserure,’ pepra, mali pepra engenapu kununge. Tonda, deiyo ton men kapmarepapu, kange yawaramre nesaladi, yuk nesala cap podangopda, dila weik kuprepa, sun yapi embarure. Sun kange yawaramre me weika di konum jepmengopda, sun asuru bi popredi miriprepa, er nong yuma pu jerure.

30Apepmasentopu, aikin keca sun damai yakaramre nesalada, tali dakunge nesala gume. Asuru bi poramrenge cap, upu deiki di pedangedi podanunge. Amali kange doupra, mali peramenge nesala cap, deiyo ton men kwapmarepapu, popmengepa dila weik kuramre nesala capda, tali dakunge nesala gume. Aikin keca sun damai yakaramre nesalada, kange yawaramre me weika di jenung neng tepa.

31Kange yawaramre me weika di jenge nesalada, ikin keca weik dorongedi, mambul kange doupra kununga cadi, sun ne nyapuda, akange yawaramre anggur me, epmumdi, er urasin pio telep kupya peda, akeca weika di jena gume. Ame urasin telep kuprepa, jepmum taru tau pepsetua peda, ‘Ame dopra jenkamepe,’ tenena gume.

32Sundi kange yawaramne yu me jemum taruda, ‘Gume ameda tau weike, nun kange deipmepe,’ tenemumdi, ‘E, ayu men jenmap ngeda, telepe pua,’ tenenkamrum dinino, akeca weika di jepmumnyopda, tek sisi amenda taru ikin weik kunkamrume. Ukupmantoda, nimi pon baldi topserepa, amenda taru kange mun keca kuramsertopu, kange yawaramne me weika di jepmumnyopda, amenda taru ikin keca weik sun damai yakankamre ja.

33Ada tali tep men pepsene. Kange yawaramre me weika di jepmumnyopda, sun kange yawarapsere pangeda, men kupmanto keca, sun asuru di dinkamrume. Ange utopu, sun kange neitamai di, men kupmanto keca teneprumudi, kange moupra tenena gum dipapu, tali-tali upu weika di penkamrume.

34Ukupmantoda, mokon deiki embaramre umpena deiki, ‘Mapkup’ tenen, mapetepmenga peda, me kait puto di donmarepa, abupu piripredi pu weik jepra, dukna dungamenge. Ange utopu, sun kange yawaramre yu me pio weika di jenung nesalada, sun mundu pu jerepa dungnunge.

Ukuramretopu, mokon deiki baramre umpena, ‘Kumanya puto di dubenkamser’ tenen, dana-dana ikra domenge lyom co dupai, nimidi welepra bukmangepa, ila kumanya puto dopredi, opkal kapkotemenge ngedi bongonmarepa, er mundu pu jerepa dukna pio weika di dungkamre. Ange utopu, sun nimi kange yawaramne yu me pio weika di jepmumnyopda, mundu pu jepserepa, dukna dungkamrume.

35Kange yawaramne yu me weika di jepmamumpa, sun kange yawarapsere taruda, nimidi popsenga peda, ‘Ne pu ton ajenmanere,’ men tenenkamrume. Ange utopu, nimidi yu kuprepa, weika di popsengepa, dila kupmaserya peda, ‘Anengdi popmanenge,’ men tenenkamrume. ‘Akupmaneng kecada akeca di kupmanenge,’ men tenenkamrume. ‘Akunmanungu taru neda udungmanua cadi, kange di ton cap kange yawaramne me jepkune,’ tenenkamrume. Kanda ange yuma moupra tenena gum, walwal deiki di aupu yumada penkamrume. Atep kange yawaramne me weika di jena meme pepsene.
Copyright information for XteSC