Proverbs 24

1Tonda, mali kuramre ngebo tep, ‘Uo, er kure keca cap, erdi talere keca cap tep, ne peda talepra kutene’ tenen, kange men derinkamrume. Utopu, ‘Angebo cap kikiman kuteneme,’ men tenenkamrume.

2“Mali kuramenge neng cap kikiman men kunkamrume,” pepmasenada, tali tep gume. Deiyoda ake. Amali kuramenge nengdi, ila di mali kange doupmengedi, ‘Mali kun kecapu kupmepedi, yuk neng tep popkamepe,’ tenenunge.

Ange utopu, sun sipyal pumbon di, pio mali upupu penkamenge. Aneng sun cap kikiman kumumnyopda, ‘Sun mali kecapu talepra kuramengtopu, ne nyapu sun peda utopu mali kuprum’ tenen, pepsene. Atep amalipu kunge nesala cap kikiman kuna gume.

3Telep kupra dumsisipu kunge nesaladi, sun ila kael kemenga deiki di, ‘E, tek sisi, akatida, telep kupra doptepe,’ tenepmengedi, ila kael keamenga deiki di moupra donunge.

4Tonda, sun ila kael keamenga deiki di, pel telep kupra dopbaramenganen, amenda taru, sun ati wilipra domenge ati yumada, telep kecapu kunupmengedi derinunge. Kunumna weik keca cap, kange derin keca cap, yala-yala yuma kunupmengedi, sun ati pumbon wilipra domenge ati yuma derinunge. Mali ngeda dopra, sun ati pumbon men derinunge.

5Nimi yuk nengdi ton neng tep tenenungada, ‘Uo, angebo er nong yuma puto weik kurura cadi, erda pio telep ngebo kurure,’ tenenunge. Utenenung dinino, nedi sun tep pepkusene. Sun ila kael keamenge neng nengda, pio telepe. Ila kael kemnada mambul weik tep pepsene. Dinino, nong puto weik kunge nengda, metek telepe pua.

Ange utopu, jen talen nengdi nong puto kepra kunung nge peda, ada yambul telep tenenup dinin, jen talen neng do, tali neng do, ila di kael keamenge nengda, ila mambule. Ila kael kemna deiki di jen talepra kunung nengda, pio tek sisi telep kununge.

Dinino, yuk jen talen neng ton, sun nong puto weik kuptua peda, sundi kael kemnung keca yambulpu kuryopda, sunda ila telepe gume. Deiyoda, nong puto kemnada yambul mambul dinin, ila kael kemnada ila mambule.

6Apepmasenada, tali tep gume. Deiyoda, jen talen neng peda, ila kael kepmengedi, moupra tenenunga deiki dipapu yuk yu nesala tep porbisinunge. Walwal kupra kunga deiki di, men bisbisa kaptenge. Tonda, ware kun keca do yuma tep, ila kael nengdi, “Telep kupra kunada ake. Ukupra, ukupra kunkamrume,” pepmengepa, moupra gekepmumnya deiki dipu, telep kupra kunkamrume.

7Dinino, sun walwal nesala tep nengeda, ila kael kemna deiyo kecada, pio ila di erepbarura cadi, sundi moupra men kael keptenge. ‘Deiyo ake’ tenen, betapra men tenepmanto nesala kununge.

Ila kael neng bulupmengedi, upu talenkamengaida, sun walwal nengdi, upu men pepmanto kununge. ‘Telep kupra kunkamep ngeda ake,’ tenepra men kael keamya tep, deiyo nengdi upu sisingmenge taruda, tali dimpepra bungnunge. Sundi, mambul upu men penkamenge.

8Ware ngebo do yuma, ‘Tupa-tupa malipu kuptene,’ tenepra kurur ngeboda, yuk nesaladi er tep, “Erda mok upu perur ngebo. Er kunkamrenge yumada, malingepu talepra kunkamre,” pepra, er tep dabal kuprepa tamdongonunge.

9Ware nesala do yuma, ‘Mali kecapu talepra kutepe,’ tenengedi, mali kun kecapu tenepra kupbangopda, ada pio mali kuna tep pepsene. Ukununga tep nengeda, Allahdi, ‘Angeda mali kun kecapu kunada, ne songe,’ tenerure.

Ange utopu, ware nesala do yuma, telep kun keca tep, ‘Gume, angeda ne songe,’ tenen, telep kun keca yuma tep, nyek-nyek peramenge nesalada, yuk telep kun keca talepra kunge nesaladi, amali kunge nesala tep, ‘Gume, sun aneng cap kikiman pio men kunkamepe,’ tenepmengedi, anesala tep tamdongonunge.

10Ware mali kun keca do yuma tep, sun nai bo Allahda dirura cadi, erdi amali kun keca tep wenepkamre. Ukupmantoda, ikin keca weik sun damai yaryopda, ‘Uo, ne ikin kunmana cadi, adipapu tapkune,’ teneprumudi, ‘Pio pe deipra piripetepnedi, telep kunkamne,’ tenepra kuna gum di, adipapu tapmumnyopda, sunda tek sisi puto gum nesala kurume. Ukupra kumumnyopda, ada mali kurume.

11Ange utopu, deiyo ton men kwapmarepapu, yu nengdi, ‘Nimi ton wenepra popkup’ tenen, ateng koupra deipmengedi, wenemnai dubenge taru eprumu dinin, ‘Anesala tep lyepropkup do, gum do?’ tenen, kwar-kwar kupmumnyopda, ada mali kurume. Ukuna gume. Deiyo men kwapmarepapu, ‘Aneng tali lupra popkupe,’ tenepmengedi, ateng koupra dubenkameng taruda, sundi lyemtamkamrume. Kaukemna gume.

12‘Anesala dapopkunge’ tenen, kaukepmum dingeda, sundi aupu utopu uperume. “Angeda nun deiyo gume, anesala popkunge ngeda, betapra men kael kepmapa cadi, ware kuptepe do, gume. Dakwapye,” pepra pena utopu kurume. Ukupra apu pena utopu kumum dinino, sun nai bo Allahdi, nimi dipru yuma diredi, upu lepsisikra bongdiserura cadi, tek sisi sun kange dipru neitamai tenerum keca peda, erdi men kael keptu do?

Er dipapu sun dipru neitamai kusere keca yuma kael kemseredi, melipra kalengserura cadi, tek sisi er kaele. Sun tenerumu keca cap, sundi kurumu keca cap yumada, men iniptume. Allahdi ange yuma dirur ngebo cadi, er dipapu nimi yuma yuk-yuk kuramenge keca tep, tamupra wenemkamsere. Angeda lumdongona gume.

13Ne mi kanda konum kael keamume. Mongdi mokon dopra derinungada, tau keca tep, kange deipra jerume. Ada, mong er ati dopra purupmemdi, among mokon telepngepu dopra jepmemnyopda, kange derirume.

14Ange utopu, ila kael kemna deiyo keca ton dopropmumnyopda, kan kange dipru teleppu kupkamker ja. Ila kael kemna deiyo keca ton gekepmumdi, angepu talepra kumumnyopda, amenda taru sun kunkamrumnge yumada, pio teleppu kupbankamsere. Sundi, ‘Uo, ange kutepe, ange ton kutepe’ tenen, pio putasere kecada, nong kupbankamre ja. Ton men gum kupkamsere. Dinino, ila kael kemna deiyo keca tapmumnyopda, amenda taru ikin kecapu, sun damai yakankamre ja.

15Apepkusen mali kun keca yumada, pio men kunkamrume. Tenpu ngeda, pio mali kunge nengdi, telep kupra kunge nesala tep, ‘Sun ati wekra sun deriramenge keca yuma upula dalupra doproptepe,’ teneramengtopu, men kunkamrume. Dumsisipu kunge nesala kunge mutu neitamai yumada, mali men kunkamrume. Dumsisi kunge nesala tep, mali kudindana pio meme.

16Angeda, tali tep men pepsene. Deiyoda ake. Dumsisipu kunge nesalada, yuk nengdi, sun tep mali kuipmengepa, ikin kuptua peda, amenda taru kange di ton cap, telep kupkamenge.

Ange utopu, yu nengdi, ue yoneitam bari kupra, sun telep kunge nesala tep mali kupmengopda, mambul kange doupra ikin kuptua peda, amenda taru kange di tamupra bukdongopmengedi, teleppu kupbankamenge. Dumsisi kunge nesalada, ukunung dinino, mali kun ngeboda, ila kange mun keca er damai yaryopda, ataru dipu, mali kange doupra tamdongorure.

17Tonda, sun tep yu tenesenung nengda, yuk nengdi, popmengopda, ‘E walito popmange. Angeda telepe’ tenen, ange tep kange derina pio gume. Ange utopu, sun tep yu tenesenung neng, aneng kange mun kange doupra kungopda, sundi aneng tep, ‘E walito ikin kununge,’ tenepra kange men derinkamrume.

18Angeda tali tep men pepsene. Sun podan neng ikin weik kuprepa, eprumudi kange deiprumnyopda, sun nai bo Allah er si Yahwehdi epra kael kepkamsere. Kael kepseryopda, ‘Angeda mali,’ tenepredi, sun podan neng tep wenepredi, ikin keca sun nong deiki derinmare ngeda, kange di tamupra doprorepa, sun podan nengda teleppu kunkamenge.

19Sun pio mali kun kecapu talepra, mali weik kunge nesala tep nengeda, ‘Uo, sun aneng tep ware kupkamep do?’ tenen, mambul kange douna gume. Ange utopu, sun mali kunge nesaladi talenge keca cap, kunge keca cap tep, ‘Uo, ne peda atelep keca talepra kutene. Ukunedi, sun kungetopu kutene’ tenen, putana pio meme.

20Aupuda, tali tep men pepsene. Deiyoda ake. Sun mali kun kecapu talepra kunge nesalada, amenda taru pio gum kupbankamenge. Sunda pio gam men kunkamenge. Ukupmantoda, ukutaruda ila weica lapmaredi, dirin weik kupmarur dinin, amenda taru tapbanmaryane, tamdoramretopu, sun mali kunge nesalada, amenda taru gum kupbankamenge.

21Uo, ne nyapu, sun tep ila mambul upu pepkusene. Sunda, sun nai bo Allah Yahweh cap, sun mutu talepra kunge ila nimi deiyo neng cap tep, kware tenepra kumumdi, gispal donkamrume. Allahdi pesere upu cap, sun mutu neitamai talepra kunge ila nimi deiyo neng capdi, pesenge upu tep, yanipra men tamdongonkamrume. Allahdi pesere upu cap, ila nimi deiyo nengdi pesenge upu cap, moupra gekenkamrume.

22Aupuda tali tep men pepsene. Allah cap, ila nimi deiyo Raja neng cap tep, sun upu yaninung nesala tep nengeda, menmena wenepmengedi, dato-dato di ila kange mun keca, sun amali nesala nong deiki derinunge. Ware ngebo do yuma, Allah cap, ila nimi deiyo neng capdi, mali kunge nesala wenemna tep, sun damai ila kange mun pirin keca yana derinkamre ngeda, lap pepsetenge do?

Gume, Allah cap, ila nimi deiyo neng, Raja neng capdi, sun upu yanipmengopda, amali kun nesala wenemna tep, karenkameng ikin kecada, men lap pepmanto. Dinino, ila ikin weik kupkamre, meteka di gume.

Ila kael keami nengdi, dukdongopra pepi upu ton cap tapakra pepu upu

23Ange utopu, ila kael kemna deiyo keca, konum betapra kael keami nengdi, peramkei upu ton ake. Nimi upu lepsisikra bongdina taruda, sun mali kupmange neng tep, ‘E, angeboda mali kupmar dinin, ne kabo sisa kurura cadi, men wenepkamne,’ tenena gume. Ange utopu, ‘E, angeboda, ne kabo sisa pio men kurur ngebo cadi, erdi mali kupmarnge tep, ila ikin keca deipra wenepkamne,’ tenena gume.

24Ware ngebo do yuma, sun mali kun kecapu talepra, mali weik kuramenge nesala tep, “Gume, sundi mali men kununge,” perameng neng tep, yuk nesala yumadi aupu bongdina deiyo neng tep, ‘Uo, sunda nun songe,’ tenenkamenge. Aupu bongdina deiyo neng tep, yuk-yuk mutu nesala yumadi, “Gume, amali kunga deiyo nengda, nun songe. Sunda, pio malipu kununga cadi, aneng cap kikiman men kunkamepe,” penkamenge. Aneng tep tamdongonkamenge.

25Dinino, upu bongdina deiyo nengdi, mali kupra kunung nesala tep wenemengedi, ikin keca sun nong deiki derinung nimi deiyo neng tep, yuk-yuk mutu nesala yumadi, aneng tep, telep upu pepmengedi gispal donkamenge. Ukupra, aupu animi upu bongdina deiyo nengdi, tek sisi mali kunge nesala sun wenemna tep, ikin keca sun nong deiki deipmengopda, Allahdi adeiyo neng tep, telep kupra derinkamre.

26Ware ngebo do yuma, yuk nengdi asipetepmengepa, ‘Mawa di men peptapkune,’ tenepredi, ‘Tek sisingepu pepkamne,’ tenepredi tamupra peramre ngeboda, pio teleppu kurure. Angebodi, sun asipetepmange neng tep, tek sisi pio telepngepu konum pepmange. Sunda teleppu kununge.

27Kan wa pepra men ketenepra deipmem dipapu, menmena di kan cap, kan cap kan cap kikiman kuramem nesala tep, ‘Sun ati menmena dopkune,’ tenena meme. Sun wa tu cap, sun bura tara kunkameng keca yuma cap, konum ketenepra kupmem dingeda, sun ati dona telepe.

28Tonda, sun cap kikiman kuramrumu nesala tep, deiyo ton men kwapmarepapu, nimi upu bongdin taruda, “Sun kunmange keca epsi ngeda, ake-ake,” pepra lap men penkamrume. Utopu, sundi ton sun kayapu neng men kupmange nge tep, tali minina upu pio men penkamrume. Tonda, ware upu do yuma, sun sipyal deiki di tali upu pio men penkamrume.

29Tonda, “Yuk nengdi ne nong deiki ikin keca deipneiye. Atep, kwang dangna tep, nedi tamupra ikin keca dopra, sun nong deiki deipkamne,” pena gume. Ange utopu, “Yuk nesala yumadi ne tep kupmanengtopu, nedi tamupra sun tep, kwang dankamne,” pepra men kunkamrume.

30Ne wa pen damai cap, anggur tapu du wa penai cap, dipra embanmanu taruda, awa tu yumada, urasin pio mali kupka cadi, nedi, ‘Gume awa penaida, nimi tenpu pel dona dabal ngebodi pepu. Agum dingeda, tek sisi anggur tapu du wa pepu ngeboda, pio walwal ngebodi pepke,’ tenepsi.

31Ada tali tep men tenepsi dinin, awa pen damai yuma bena dipetepsipa, awaidam neitamaida, takke keca cap, kamamnga cappu paptapu. Tonda, awa penai tep wiami gel beilya yumada, pun deipra konum daksakupa epsi.

32Ange yuma konum epsi dingeda, moupra tenepetepsidi, kael kepsi. Kael kepsopda, ‘Angeda ake,’ moupra tenepsidi. 33Ada, ware nesala do yuma, sundi, ‘Gume, ataruda u kunmanera tep, mapmanyane, ka di bukronedi, ortarupu apel dopkamane,’ tenedankapredi, buru koupra deipra, bukapdenka, ka di udungrepa, ka di tamupra mapnapu kunge nesalada, amenda taruda pio kankan kunge nesalapu kunkamenge. Sundi talenge keca yuma gum kupbankamre.

34Ukupmantoda, upula don nengdi, dato-dato yakaramengtopu, sundi talenge keca yumada, menmena gum kupkamre. Tonda, ange utopu jen talen nengdi, ‘Yuk neng talenge keca tep upula dopropkup’ tenen, jen doupra sun aneng damai menmena yakaramengtopu, sun pel tep dabal kunge nesalada, adipapu kankan kunge nesalapu kunkamenge. Sun talenge keca yumada, gum kupkamre ja.
Copyright information for XteSC