Proverbs 25

Raja Salomo ila kael deiki di, aupu ton seku

1Aupuda, Raja Salomo ila kael deiki di pepu. Aupu pepu ngeda, Yehuda mutu ila nimi deiyo kepra taleamu ngebo Raja Hiskia, er amutara pel dona nengdi sekra deiami. Ada, ‘Israel nesaladi aupu moupra kael kepmengedi, telep kupra kunkameng’ tenen, sekra deiami.

2Allahda, ila deiyo ngebo kurura tep, erdi, ‘Akeca katuai di men lap penkamne. Akecada inipkamne,’ tenepyopda, er deiyo akurura cadi, telepe pua. Ukurura tep nengeda, nimi tuai nesala yumadi, er tep, ‘Uo, erda tek sisi akeca-keca yuma talepra, deiki tara Ila Deiyo Ngebo kurure,’ tenengedi, er sipu eremnunge.

Dinino nimi tuai nesala talepra, nimi deiyo kepra kunung nengda, Allahdi iniamu keca tep, ‘Uo, angeda betapra kael keptepe’ tenen, moupra dipetepmengedi, ‘Deiyo ake’ tenen, yambula di kael kepetepbanunge. Ukununga tep nengeda, sun amutara kunge nesaladi aRaja neng tep, gispal donunge.

3Im alau tara pio erepropka tep, ware ngebodi ibena epra kael keptu do? Tonda tuai mutu neitamai cap, tu amutara cap, pio karu weik kurura tep, ware ngebodi ubena epra kael keptu do? Gume, ange men kupmanto.

Ange utopu, sun nimi deiyo kepra talenung Raja-Raja nengdi tenenge ngeda, tali dakunge nesala yumadi men teneptenge. Sun ila nimi deiyo neng, sun dipru neitamai di tenenung kangeda, yuk nengdi men kael kepmanto kununge.

4Nimidi tu palipmengedi, tu pumbon di gel cap, tu cap dopra deipmengepa, ‘Telepnge ace, malinge ace’ tenen, wepmengopda, uku pumbon dongopmengepa, ukudi malinge yuma jerore pangeda, kunumna weik keca, er sida perak, angepu katuai kupkamre. Yuk mali keca cap tapakra men kamre perakda, dopropmengedi, aperak betamna ila kael nengdi, urasin pio telep keca betapra derinunge. Mali keca tapakra tupa kupre taruda, telep keca men betaptenge.

5Aupu pepmasentopu, ila nimi deiyo ngebo Raja damai mali kun kecapu talengedi, mali pelpu donung neng yumada, Raja damai di menmena gum kupra deipnepa, amenda taruda, aRaja ngebodi talenkamre mutu neitamai kunkamre keca yumada, pio dumsisipu kunkamre.

ARaja ngebo dumsisipu kunkamra deiki di, erdi talenkamre nesala cap, erdi pel donkamrenge cap, er amutu-mutu yuma talenkamrenge capda, pio teleppu kunkamre. Ukupra kure pangeda, yuk mutu nesaladi, er tep men popbisipkamenge. Dumsisipu kunkamra deiki di, anesala cap, amutu cap pio talenkamre.

6Sun ila nimi deiyo talepra kunge Raja neng damai kunkamrum nesalada, dipru erepra sal nong-nong kapra men kunkamrume. Tonda, ‘Nunda ila kael neng kunupa tep, nimi deiyo ngebodi gekepseredi, melipkamsere,’ men tenenkamrume.

7Deiyoda ake. Telep ngeda, ila nimi deiyo ngebo Rajadi, sun kunkamrum keca moupra dipetepredi, er pe kange dipapu, ‘Sunda, ne damai, yankurume. Sun tep ereipsenedi, telepai deipkamsene,’ peptue. Sun pedipapu, ‘Nunda telep neng kunupe’ tenen, ereipdamumdi, Raja ngebo damai bena bukmumnyopda, aRaja ngebodi, er amutara mambul pel donge neng sun gekenai di, ‘Gume, sunda tali neng cadi, yukai bendopso,’ pepra wenepseryopda, ila mali kupkamrume. Upepyopda, tek sisi ali dangkamrume. Atep, telep ngeda, ila deiyo ngebo dipapu ereipsetue.

8Tonda, sun pe asuru di dirum keca tep, moupra tenena gum dinin, kwemdana deiki dipapu, ‘Gume, ataru dipu menmena nimi upu lepsisikra bongdina deiyo neng damai lap perbenkamepe,’ tenena gume. Menmena di, sun yuk neng tep, ‘Anengdi mali kupmange,’ peptaprumudi, doupra upu bongdin ati menmena men dongorbankamrume.

Deiyo ton men kapmarepapu, sun kikiman kuramum neng tep wenepmamumpa, yuk nengdi, sun penmarumu upu seksengopda, tek sisi sunda ali dangkamrume. Yuk kael nengdi tek sisi upu pepmengepa, sundi penmarum upu seksengopda, amenda taru ware kupkamrum do? Pio ali dakra benkamrume.

9Sun cap, sun damai kunge neng cap, upu ton akapyopda, aneng sun damaipu, upu talerbenkamrume. ‘Nimi upu bongdina deiyo nengdi, upu lepsisikra bokeipkamsenge,’ tenena gume. Tonda, yuk neng cap upu talenkamrum taruda, yuk nengdi inipra pesenge upu, katuai dipu men peptapkamrume.

Sun kayapu nengdi, ‘Uo, ne ikin kunerur kecada, ake. Ne dipru neitamai tenenun kecada ake,’ pepra pesenge upuda, yuk tali dakunge nesala gekenaida, katuai di men lap penkamrume.

10Yuk nengdi sun tenenge keca inipra pepsengepa, sundi aupu katuai dipu, yuk neng gekenai tali peptapmumpa, yuk dakunge nesaladi aupu gekepmengopda, sun tep, “Gume, aneng tep ngeda mambul upu men penkamepe. Sun kange douna gum dipapu, yuk tali dakunge nesala yuma tep, tali lupra katuaipu perbankamenge. Sunda, malipu kununge,” pepra, sun nong deiki ikin upu derinkamsenge. Adeiki di ali weik dangkamrume.

Ukupsengopda, ange men gum kupkamre. Tupa-tupa sun si deiki mali upu penkamsenga cadi, yuk nesala yumadi ange men lumdongonkamenge. Tenenapu kunkamenge. Atep nengeda, sun kayapu nengdi, inimna upu pepsengopda, yuk nesala gekenaida, pio men lap penkamrume.

11Ukupmantoda, gat keca dopra petupra derina kael nengdi, kunumna weik keca emas dopra, tapke du bum urasin utopu kepra deipmengedi, longdin pala keca, perak di keteneiamenga deiki deipmengepa, urasin pio telep kuprepa, nimi yumadi kange deriramengtopu, yuk nesala ikin kuprepa, sun makuna tep, sundi anesala tep telep upu pepmumdi, melipmumnyopda, yuk nesala yumadi, ‘Uo, aupuda pio telepe,’ tenepmengedi kange derinkamenge.

12Nimi deiyo nengdi penge upu gekepmanto ngebo, mangkau di mali kupyopda, ila kael nengdi, “Mali kupmarem ngeda ake. Teleppu kunkamrem ngeda, ake,” pepra wenepmengopda, aupu gekepmanto ngeboda, gekepredi telep kunkamre. Ukunada pio telepe pua. Ange utopu, ila kael nengdi, kunumna weik keca emas dopra, amul kenengna keca keteneipmengopda, urasin pio telep kurure.

13‘Mambul weik upu dopra lap perbankameng’ tenen, deiyo nengdi upu kai pena neng wepra deipmengedi dokotepmengepa, ikin kuptua peda, tek sisi aupu dopra, telep kupra bena lap penge nengda, sun deiyo nengdi akai upu lap perbange neng tep, ila di kange deipra kunkamenge.

Ange utopu, nimidi wa pepmengedi, yal keca koupra dakunamyane, orwar neitamai di kouamenge keca, awa kin taru konum kupyopda, yakarure. Ada nimidi awa pepra kouamengepane, im deiki di mo kwerepredi kouamenge keca deiki sakyopda, bupu kuramrenge yuma bul kuprepa, awa deiyo nengdi kange derinunge. Ukupre pangeda, sun pio ila kange derinunge.

14Ange utopu, dou mamyane mo cepkure taruda, dua cap, kumanya cap, kunmara deiki di mo doupra yakarepa, nimi yumadi, ‘Mo cepkure,’ tenenup dinino, amoda men yakarure. Ange ukuramretopu, ton nimidi tupa-tupa, “Akecada karepkamkene,” pepra pertamnunge. “Atelep keca karepkamkene,” pertamnung dinino, apeptamenge kecada tek sisi men karenunge.

Ukuramengtopu, aneng sun damai men yakarure. “Uo, mo cepsetue,” pepra mororur ngebo cap, “Uo, atelep keca karepnetue,” pepra mororur ngebo peda, utopu kurunge. Sun mororerung kecada, pio men yakarepa, mesumpu kurunge. Ange yuma nong men kupre pangeda, sun butene mali kange douprengedi, telep kange doupra men kurerunge.

15Tonda nimi tenpu kange dipru erepra, deiki tara kure ila deiyo ngebo tenpu di sun moromumnge yumada, pio men gekenkamsere. Dinino, sun kange dipru bouna di dimpepra kumumdi, ange yuma moupra tenipetepmumdi, telep upu deiki di pio tupa-tupa moronkamrume. ‘Menmena karepkamsere,’ tenena gum di, bouna dipu telep kupra upepra moropmumnyopda, adipru eremna ngebodi er dipru boun kuprepa, amenda taru amoropmamum keca karenkamsere.

Telep upu deiki di, pio tupa-tupa bouna di moropmumnyopda, sun gat dipru kunge neng cap, ‘Aneng sundi penge upu nun dabale’ tenen, tamsenung nengda, sun dipru boun kupkamre.

16Uda, sunda, ‘Mong mokon jepkup,’ tenepmumnyopda, among mokon dopra yambula dipapu jenkamrume. Aupuda tali tep men pepsene. Deiyoda, among mokon u tenpu taru dipapu, weika di jepmumnyopda, tek sisi sun mundu pu jeserepa, dukna dukamrume.

17Ange utopu, sun kayapu neng atipu tupa-tupa bena men kunkamrume. Deiyoda, sun kabo atipu pio bena kumum pangeda, er dabal kuprepa, sun tep kange men derinkamsere. Er kange dabal kupyopda, ‘Uo, angeboda tumi-tumi yuma ne atipu yakange ngeda, ne dabale,’ tenenkamsere.

18Nimidi, ‘Podankup,’ tenepmenge taruda, ya cap, jen cap, gat co takke cap, akeca yuma doupmenga deiki di, yuk nesala tep porbanunge. Ange utopu, sun kayapu neng sisa, sun cap meneng damai kuramenge nesala tep, nimi upu bongdin taru neitamaida, deiyo ton men kapmarepapu, ‘Ataru dipapu wenepra upu bokeipmengedi, wenemna ati dubakunung’ tenen, sundi aneng tep mok upu pepmumnyopda, tek sisi pio mali kuprume. Ada nimi portamna utopu kurume.

19Ada sun kaele, sun yan do, si do, pu weika di jepsere pangeda, angedi tupa-tupa sengdongonpu kuserepa, pu jenapu kunkamsere. Angeda men gum kupmanto keca cadi, angeda men kaukeptume. Ange utopu, sun damai ila kange mun keca kusere taruda, tenpu ngebodi, “Gume, sun putapsere keca yumada, nedi melipkamsene,” pepra, pedina upu perur dinin, tek sisi angebodi pio men melimseryopda, sun dipru pu jenkamre.

Angebodi, tenpu keca peda men melipseryopda, sundi, ‘Uo’ tenen, mali kange doupra kunkamrume. Ange utopu kupra kupyopda, er pio mali kupmare. Ato kun kecada, kanam dipapu men kaukeptume, mali kange doupra tenenapu kunkamrume.

20Ukupmantoda, nimi tenpu ila susu jeramrepa, tenpu ngebodi, yu weik keca, er si cuka di asusu deiki dikdongoprepa, pu weik jenkamre. Angebodi asusu jeramre ngebo tep, pio mali kupmare. Ange utopu, nimi ton ila kange mun kuprepa, tenimtonapu kurya deiki di, er dipru pu jerure.

Ukuramre dinin, yuk neng er damai yangopda, ange men kuramne ngeboto kupmengedi, kange derina cap, mut pepra gudina cap kupmengopda, anengdi pio mali kupmange. Anengdi, pu jeramre ngebo tep, mut pepmengedi, kange deipra gudinunga deiki di, er tep mali kudingepa, er dipru pu weika di jenkamre. Ukupra kunge nesalada, pio mali kununge.

21Uda, sun tep, ‘Aneng nun song cadi, poptepe,’ teneramsenge neng, jen keca putapre taruda, sundi aneng tep, adipapu jen keca karepmumpa jenkamenge. Ange utopu, sun podan neng me putare taruda, sundi aneng tep, telep me gwepra karepmumpa jenkamenge.

22Angeda, tali tep men pepsene. Deiyoda, ake. Sundi sun podan neng tep, sun putare keca tep melipra karepmum pangeda, ukunkamrumnya deiki di, sun podan neng ali dangkamenge. Sundi sun podan neng tep, melipra karepmumnyopda, Allah Yahwehdi, sun telep kupmamum neng tep, menenga keca karenkamsere.

Dinino, Allah er si Yahwehdi, sun podan neng tep, ila ikin keca, sun nong deiki derinkamre. Ukupmantoda, nimidi uku jenmare co kol dopra, yuk neng giso deiki deriramtengetopu, Allahdi sun podan neng tep, ila ikin keca sun nong deiki derinkamre.

23Ukupmantoda, utara di ila kumanya puto yakare taruda, adipapu ila mo cap doupra yakarure. Ange utopu, deiyo ton men kapmarepapu, ton nengdi yuk neng tep, minina upu deiki di, ‘Sun mali kununge,’ pepra tali upu pertamenge pangeda, ukunga deiki di, yu weik kuprepa, ton tara nengdi, ton tara neng tep deremdanapu kupmengedi, podanapu kununge.

24Sun aneng buteneda, tenpu ila telep pala go weik ati pumbon neitamai kuretenga peda, ataru yumada, anerda kange deipra men kuredi, mali kange douredi, yu kurepa er nenge tep, pio deremnapu kuryopda, er nengeda pio ikin kange doupra kunkamre. Dinino, telep ngeda, aila telep ati alau tara kumunai dinin, deremdana gum di, pio dimpepra kutuopda, kange deipra kutue. Ada, ayu weik ner cap kikiman kuna gum tepa.

25Ukupmantoda, nimi ton ila pel donmangepane, me putaprepa, yuk nengdi bul me gwepra karepmengepa, jepmengedi kange deriramenge. Ange utopu, nun kayapu neng, yuk karen mutu dakuramenge taruda, yuk nengdi aneng tep, telep upu doupra yana pepsengepa, gekepmepedi kange derinupe.

26Ukupmantoda, telep yo me bungna embaramyai dinin, ame bungna damai mali weik kuprepa, nimidi, ‘Uo, ukutaruda, ameda pio mali kupmara cadi, nundi men jeptepe’ tenen, tamdongoramenge. Atelep yo me mali kuprepa, nimidi men jepmanto kungopda, ada pio mali.

Ange utopu, Allahdi, “Angeda ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra derisere upu gekepra, pio dumsisipu kuramenge nesala dinin, yuk mali kuramre ngebodi, “Ukuprume,” peprepa mali kupmengopda, adeiki di dumsisi kuramre nesala mali kudirure. Angeda, ila mali kurure.

27Ukupmantonge ton pepkusene. Mong mokonda, pio jena telep keca cadi, telep perure. Dinino, ‘Among mokonpu jenkamne’ tenen, weika di jepmumnyopda, tek sisi mundu pu jenkamsere. Ange utopu, yuk nesaladi sun tep, ‘Uo, anengda telep kunge neng,’ tenepsengedi, tupa-tupa gispal dosengepa gekemumdi, ‘E, apenmaseng upuda gekena telepe. Tupa pesetenge,’ tenenkamrume.

Dinino, sundi, ‘Uo, nimi yumadi, nun tep gispal dosetenge’ tenen, putaprepa, ange tupa-tupa tenenapu kumumnyopda, pio mali kunkamrume. Ukupra tenenapu kumumnyopda, sun pedi sun pe tepapu, mali kudinkamrume.

28Ukupmantoda, tenpu mutu nesaladi, ila ati arum domtengedi, sun ila lyom gel beilya wiamtenge dinin, sun podan neng, amutu yangedi, ‘Amutu kunge nesala popkup’ tenen, agel beilya guptapra, tali lupra wekmengedi, amutu nesala yuma popkamenge.

Ukupmengopda, amutu neitamai kure keca yumada, sikke buktapmengedi, gum kupra deipkamenge. Amutu kunge nesala cap, sun talerami keca cap yumada, gum kupkamre. Ange utopu, nimi ton er pedi, er pe tep moupra kalengdana men kael keamudi, ‘Ne mali kupnun’ tenen, kalengdaredi, moupra men tenerur ngeboda, autopu ngeboda, er pedi er pe tepapu, mali kudidankamre. Erda pio mali kunkamre.
Copyright information for XteSC