Proverbs 27

1Neda, ‘Ambutumi di oryankamar taruda, akeca yuma tep tek sisi ukupkamane,’ pepra, kange deipmumdi, sal nong-nong kamna upu men penkamrume. Ada, ‘Ortumida akeca kupkamare’ tenen, moupra men kael kepmanto tepa. ‘Akeca kupkamare’ tenen, men kael kepmamempapu, ‘Ortumida akeca kupkamare,’ pena gume pepkene.

2Kan pe kupmem keca tepapu, ‘Uo, neda pio telep kecapu kunune,’ tenerume. “Neda ila mambul ngebo,” pepra, kan pe sipu eremdina gume. Telep ngeda, yuk nengdi, kan kumem keca tep, “E, angeboda tek sisi pio telep kupra kurure. Erda telep pelpu dorur ngebo,” pepra, kan sipu kael kemengedi, kan si eremkamenge. Atep, kan pedipapu kan pe si eremdana meme.

3Gel cap, gel wenenga cap, sun ikinda tek sisi ikin dinino, moupra tenenange men tenepredi, walwal kangepu doupra kurur ngebodi, erdi yuk nesala tep mali kudirur ngeda, pio ikin weik kurepa, dipru neitamai pio ila di pu jerure. Atep gel cap, gel wenenga capda, kanamtoto kurur dinin, walwal ngebodi mali kudirur ngeda, pio ila ikin weik kurure.

4Tulum weik kupserepa, mali upu weika di pemepepa, yuk neng gekepmengedi dipru pu jerure. Tonda, popra nyektapmengedi, yawa potamnupe. Tonda, ila me opredi, akeca-keca yuma dopra dubarepa, nimidi, ‘Uo, angeda mambul weik,’ tenepmengedi, engenunge.

Dipru pu jeserenge cap, me oupredi nun keca dubaserenge capda, yambul ikin kurur dinino, amenda taru ange yuma tep, “Dakwapye,” tenepmepedi, ka di tamupra telep kange doupra kunupe.

Dinino, nimi tenpu ngebodi yuk neng tep, ‘Sun talenge kecada, nedipu taleptene’ tenen, er dipru pu jerepa tenere ngeboda, ware nengdi er cap kikiman kutenge do? Gume, atenenge nesaladi, mali weik kudisengepa, ikin pio weik kuserura cadi, nimi yumadi ato neng tep, ‘Nun songe,’ tenenunge. Gume, angeda, ikin pio weik cadi, angeda mali weik kudiserure.

5Telep ngeda, mali kupmepya peda, yuk neng gekenmangai dipu, upu pepra wenemnada telepe pua. Dinino, tenpu ngebodi, yuk nesala tep bicau tenerur dinin, lap men pepredi, iniptapyopda, ada ikine. Iniptapra dipru neitamai dipapu tenena ngeda, ila mali tep pepsene.

6Mali kupmepepa, nun kayapu nengdi, “Kao, kanda tek sisi pio mali kupmarum ngeda, ake-ake,” pepra katuai di wenepsengopda, ‘Aupuda ne kabo sisa di pepmanera tep, angeda, telepe pua,’ teneptepe.

Dinino, nun podan nengdi, nun tep, sun dipru neitamaida, ‘Aneng tep tupa poptaptepe,’ tenesenung dinin, yuk neng gekenaida, ‘E, ne kabo, ne kange deipkene,’ peptengedi mutupsetenga peda, angeda teka men tenenkamrume. Aupuda mawa dipu penunga cadi, sun dipru neitamai dipapu, ‘Anesala mali kuiptene,’ tenerur ngeboda, nimi pon ngebo utopu kurure.

7Jen keca weika di jepmepepa boupmasere taruda, pio min-min perur keca, ‘Madu mong mokon me jeptepe’ tenen, men putapsetue. Tonda jen jena pio gum di, putasere taruda, “Su perur jen dakwapye,” pepra tamnung keca peda, kange deipra tali lupra jeptepe. Ada, jen keca ila di putana tepa.

8Ukupmantoda, ma maramre co teru di gopra, yukai lakra embaredi, yuk co teru deiki marbaramre taruda, kware weik kurure. Ange utopu, ware ngebo do yuma, er pe mutu neitamai, er kuramre ati di tapra, yuk karen mutu embarur ngeboda, mambul kange doupra kware kunkamre. 9Ukupmantoda, ware keca do, nun nong deiki nintong telep pena tep, telep minyak me di likmepepa, nintong telep peserepa, nun kayapu nengdi gekepra kange derisenunge. Ange utopu, nun mali kupmepepa, nun kayapu sisa di nun tep, ‘Ne kabo er dipru cap, er kure keca cap, teleppu kunkamre’ tenen, wenepsetua peda, nundi, ‘Angeda telepe pua,’ tenenupe.

10Tonda sun kayapu neng sisa cap, sun nai yapu sisa cap, sun kayapu neng sisa cap tep, pio men lumdogonkamrume. Anengda, pio men tamkamrume. Deiyoda ake. Amenda taru sun putapsere keca gum kuprepa, ikin weik kupseryopda, sundi sun weitapsilip sisa tep, “Uo, sundi melipsetume,” pepra men moronkamrume.

Ikin kusere taruda, nun weitapsilip karen mutu kungopda, sun damai mororbetepe dinino, pio telep ngeda, nun cap kikiman meneng damai kuramenge neng tep morodankamepe.

Telep ngeda ake. Atep nengeda, sundi utenenkamrume. ‘Nun pe meneng damai kunge nesalada, ila mambule. Nun weitapsilip sisada, mambul dinin, sunda karen mutu kunge nesala cadi, sun damai men mororbenkamepe,’ tenenkamrume.

11Ne mio, kanda ila kael kemna deiyo keca weika di kael kepmemnyopda, nedi kan tep ila di kange derinkamkene. Yuk nengdi ne tep, “Er mali kurure, tonda erda pio mali ngebo pua,” pepnetenga peda, kan ne mi sisa cadi, pio kange derinkamne.

12Telep kupra teneramre ngeboda, ‘Amenda taru ware kupkamner do? Akunkaman kecada telep do, mali do?’ tenen, moupra tenenapu kurure. Ukurura tep, ‘Er popkamne,’ tenepmamere keca inipmarya peda, katuaipu dinkamre.

Dinino, kange moupra tenena gum ngebodi, mali-malipu kurura cadi, angeboda walwalpu kupbankamre. Erda, ‘Amenda taru ware kupkamner do? Akunkaman kecada telep do, mali do?’ tenen, moupra tenenapu pio men kurure. Mankau kange doupra, tali lupra embarura cadi, ila pirin keca er damai yankamre ngeda, men mipkamre. Atep ikin keca weik, er damai yakankamre.

13Ware neng do yuma, sun men kael keami neng dinin, anengdi, “Gume, anengda nun keca kepu bon dopropmangane, amenda taru tamupra punupkamsenge. Atep ataru neitamaida, sun kepu dopropkameng keca, yuma tamupra men karepsengopda, nedipu punupkamne,” penge nengda, kange moupkamrume. Aupu peptenga peda, sun men kael keami nengdi ke tep dopropkamenge pununa tep, ‘Tek sisi punupkamsenge,’ tenen, kunumna weik keca ton dopra, mawa derinkamrume. Sundi tali pertamameng upupu, teka men tenenkamrume.

Ange utopu, nimi bo neng yangedi, ‘Sun keca ke tep doprapmepyane, amenda taru tamupra karepkamsepe’ tenen, “Nundi kepu doprapmepyane, amenda taru tamupra akeca karepkamsepe,” pepmengopda, sun mening damai kunge nengdi, “Yo, telepe, animi bo nengdi akeca tamupra men karepsengopda, nun dipu punupkamepe,” peptenga peda, sundi aneng sun kunumna weik keca ton dopra, mawa derinkamrume.

Ada tali tep gume. Sun men kael keamrum neng do, nimi bo neng do, tapsengedi tamupra yana, akeca men punupmengopda, akunumna weik keca, mawa deipmamum ngeda, dopropmumdi, gum kupkamre kecada punupkamrume.

14Tonda, ware neng do yuma, mapmanganen, bukrongedi ipna berektapra, ila upu deiki di, sun mening damai nesala tep, “Telepe,” pepra kongpepmengopda, sun meneng damai kunung nesalada, ‘Uo, angeboda ila upu deiki di penmaser upuda, gekena nun songe. Angeboda aupu pena yapsetue,’ tenenkamenge.

15Tenpu nerdi ila upu perepa, er nenge tep, pio tupa-tupa deremrur nerda, ila mo cemre taru, lelim ila di tupa-tupa peramretopu kurure. Er nengedi, ‘Uo, aupu tupa pere ngeda, yaptue’ tenen, mali kange dounkamre.

16Uda, apenmatunge tep, ware ngebodi, “Kanda dimpepo,” peptupa, aner adipapu dimpeptu do? Gume angeda men kupmanto. Ukupmantoda, kumanya puto di pung pere taru, nimidi, “Kumanya dimpepo,” peptenga peda, men dimpeptue. Tonda, sun buru tang deiki, minyak me weik palepseryopda, yuk keca yuma peda, men talepmanto kuserure. Ange utopu, upu weika di perur ner tep nengeda, er nengedi, “Uo, ne ka nero, kan apenmarem upuda, dimpepo,” peptua peda, aner men dimpepkamre.

17Nimidi, ‘Parang ya do, kapak ya do, gat keca di ketkemkupe,’ tenepmengedi, gat kecapu dopropmengedi, parang cap, kapak ya cap ketkemnunge. Ange utopu, nimidi sun kayapu neng tep, “Telep kun kecada ake, mali ngeda ake,” pepra, kikiman upu taledangedi, telep kupra kael kepdangedi, sundi sun pe tepapu telep kudidanunge.

18Ware nesala do yuma, sun deiyo nengdi ara co kouamengepa, sun amutara nengdi aco melipra kalengmengedi, moupra pel doramengedi, orleramengepane, ara co du moupyopda, aco du mouprepa, apel don nengdi co du dakra jenunge.

Ange utopu, ware pel don neng do yuma, sun deiyo ngebodi, er kunumna weik keca dopra mawa deiprepa, sundi akeca melipra kalengamengane, tapakra weik kupbaramyopda, adeiyo ngebodi, er amutara pel don neng tep, menenga keca ton dopra, sun tep, “Telepe,” pepra, er kunumna keca bokra, aneng tep karenkamre.

19Ukupmanto kecada, me mokon deiya dinmangepa, mokon deiki kukia embaramretopu, sun urasinda kurure. Ukuramretopu, nimi dipru neitamai kure kecada, nimi urasin deiki di katuai kuprepa dinupe.

20Tuai mutu neitamai, nimi denung nesala yuma wengbanungaida, go tupa akurure. Nimi men nukmanto depmengedi, denung nesala wengbanungai wekmenga peda, amutuda men dekpeptue. Tonda, nimi dena deiyo keca pio akapkamre. Nimi weik denkamenga peda, amenda taru nimi ton cap tapakra depkamenge.

Ange utopu, nimi tuai nesaladi, ‘Uo, ange doproptepedi ukuptepe’ tenen, putaprepa, dipru pu jeramre ngeda, pio kunkamre. Nimi putana deiyo kecada, ‘Akonuma aceipu deipne,’ men tenepmanto. Pio akunkamre.

21Nimidi tu palipmengedi, gat keca atu pumbon neitamaida, ‘Emas cap, perak cap, pio telepnge akapmar do?’ tenen, atu dopra uku dongopmengepa, uku dajenmaryane, ukudi mali keca yuma jeproredi, pio telep keca emas cap, perak cap, tamrure. Aukuda, kurpetena utopu keca kurure.

Ange utopu, nimidi yuk neng tep, sun si erepmengedi, aneng tep gispal dopmengopda, tek sisi aneng sun dipru neitamai kure keca katuai kuprepa, epra kael kepkamepe.

22Tonda nesala yumadi, du keca er sida gandum, er bol yumada wilipmengedi, anesala sundi agandum du dopra, gat gel tenpu kumuamenga pumbon dongopra taikmengepa, er bam yuk, du yuk kemrure.

Dinin, sundi kange moupra tenena gum di, walwalpu kunge nesala dopropmumdi, gat gel deiki deipra, anesala sun nong taikra, sikke bukra yawa poptaptuma peda, sun walwal kupra kunge keca yuma tep, sundi pio men wilipra bokeiptume. Ada men kupmanto tepa. Sun awalwalpu kunge nesalada, pio malipu kupbankamenge.

23Tonda domba bisam cap, kambing bisam cap, bisam sisa cap peina deiyo nengdi, sun peimum keca yala-yala yuma tep nengeda, ‘Sun kuna kamoda ware kupra kunung do?’ tenen, pio moupra dinkamrume. Moupra kael kepmumnyopda, akeca yuma pio pe deipra, telep kupra kumumdi peinkamrume.

24Aupuda, tali tep men pepsene. Kunumna weik kecada, pio tep men kunkamre. ‘Ataruda, isomka keca talerum dinin, amenda taruda, akeca yuma tupa akunkamre do, gum do?’ tenen, men kael keptume. Tonda, sun ila nimi deiyo Raja nengdi talenung keca cap, talenung mutu capda, ataru akapmar dinin, ‘Amenda taruda, akeca-keca yuma gum kupbankamre do, gum do?’ tenen, men kael keptenge.

Atep nengeda, sun ukutaru talerum keca yumada, telep kupra kalengkamrume. Moupra talepmumdi, telep kupra pel donkamrume. ‘Akeca yuma talepra kunedi, tali kange doupra pio akunkamne,’ tenemumnya peda, pio men kunkamre. Ange yumada, ke kecapu kurure.

25Ange utopu wa pen dam do, bura mutu do, tali paramre mutmuta yuma, yatupra bulumdinunge. Ada nimi peirameng keca, sun jen jena tepa. Tonda ke tep, ya di yatuptapmange keca, ka tamupra yuknge bongorure. Akeca yumada, ke kecapu kurure.

26Atep sundi domba bisam, pio telep kupra peiramrumu pangeda, amenda taru adomba bisam er potong toupra, adomba potong di opkal wipra deipmemnyopda, opkal kenengkamrume. Tonda, domba bisam nong dopra, yuk neng tep kunupropmemnyopda, anengdi co bo deiki kunupmengedi, aco bo dopropmemnyopda, amenda taru ila pala tu ton kunupkamrume.

27Ange utopu, sun kambing bisam telep kupra peiramrumupane, amenda taruda, moum teyung weik karepsengepa, sun cap, sun nerapu cap, sun nyapu cap, sun ati kunge nesala yuma capdi jenkamrume. Atep nengeda, sun talerum keca yala-yala yumada, pio pe deipra telep kupra kalengkamrume.
Copyright information for XteSC