Proverbs 28

1Nimi ton telep kupra kuna gum di, mali kun kecapu talepra kuramenge nengda, yu nengdi sun tep, men domyakanmangepapu, sun dipu kware kuprepa, sepra bura saka banunge.

Dinino, nimi ton dumsisipu kupra kurur ngebo erda, kange mun keca akapmarepapu, kwar kuna gum di, dimpepra teleppu kurure. Ukupmantoda, bura singa pus balila di tengamretopu kupra kurure.

2Ware mutu do yuma, nesala ban-ban yuma mali kunge neng dipu amutu cap, anesala cap talepmengedi, ila nimi deiyo neng kupmengopda, amutu yuma talepra, upu pena deiyo neng cap, nimi deiyo neng kepra kunge neng capda, menmena punudanunge.

Dinino, nimi ton dumsisipu kupra kunge nengdi, amutu cap, amutu kunge nesala cap talepmengedi, ila nimi deiyo neng kupmengyopda, amutu kunge neng cap, amutu neitamai kunkamre keca yuma capda, teleppu kunkamre.

Deiyoda, sundi ila kael keaminge cap, moupra tenena cap deiki di, sun kunge mutu cap, sun amutara kunge nesala cap, telep kupra talengepa, akeca yuma teleppu kurure. Atep nengeda, ila nimi deiyo neng kupmengyopda, menmena men punudankamenge.

3Pio kankan kunge neng dinin, yuk nimidi aneng ereipmengepa, akankan kunge nengdi, ila nimi deiyo neng kupmengedi, amutu yuma talenung dinin, sundi sun amutara kunge kankan kunge nesala tep, ila ikin keca sun nong deiki deipmengopda, ada pio mali weik kurure. Ukupmantoda, mo cemredi, nimidi kouramenge keca deiki sakyopda, akeca yala-yala yumada, telep kupra nerure.

Dinino, ila puto mo cemamredi, weika di sakyopda, nimidi kouramenge keca yala-yala yumada, yawa poptapra sikke bungtamrure. Kankan nesala dinin, ila nimi deiyo keca talepmengedi, sun amutara kankan kunge nesala tep, ikin keca weik, sun nong deiki derirameng nengda, ange utopu kununge. Sunda pio mali kupra kununge.

4Ware ngebo do yuma, sun ila nimi deiyo nengdi, “Angeda kunkamrume, angeda men kunkamrume,” pepra deringe upu tep, ‘Aupuda nun songe’ tenen, yanirtamenge nengda, ukuramenga deiki di, tek sisi pio mali kun neng tep eremnunge.

Ada tali tep gume. Nimi kikiman telep kupra kuna tep, “Ukunkamrume, angeda ton pio kunkamrume,” pepra derinung upu tep, yanirtamnapu kunge nesalada, pio mali kecapu talepra kunge nengdi kununga tep pepne.

Dinino, ware nesala do yuma, nimi kikiman telep kupra kuna tep, “Ukunkamrume, angeda ton ukunkamrume,” pepra derinung upu tep, gekepmengedi, aupupu talepra kunge nesalada, ukununga deiki di, wenemna upu yanirtamnapu kunge nesala cap, mali kecapu talepra kunge nesala cap tep, upu sengdongonunge.

5Nimi ton dumsisi kuna gum di, mali kun kecapu talepra kurur ngeboda, erdi telep dumsisi kunange yuma tep nengeda, walwalpu kurure. Dumsisi kunange cap, nimi upu gekepra telep lepsisikra bongdina capda, ‘Deiyoda ake. Telep kunange ake, mali kuna ngeda ake’ tenen, pio men tenepmanto kurure.

Dinino, ware ngebo do yuma, tupa-tupa Allah er si Yahwehdi perur upu gekepredi, Allah er sipu eremrur ngeboda, dumsisi kunange yuma, tek sisi kael kemredi, ‘Deiyo ake,’ tenen, moupra kael kemrure.

6Telep ngeda, er pio kankan ngebo kurur dinin, er dipru pio dumsisipu kurure. Nimi ton isomka kunung dinin, mok upu penga deiki di, pio mali-malipu kupbanunge. Tali dakunge nesaladi, ‘Uo, isomka kunada, pio telepe,’ tenenung dinin, Allah er kangeda, ‘Gume, kankan kuramre dinin, dipru dumsisi kure ngeboda, pio telep ngebo kurure,’ tenerure.

7Kaber neng cap, kanam nerapu cap kunung dinin, ila nimi deiyo nengdi, “Ukunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra, deipmenge upu moupra gekepmengedi, angepu talepra dombanung kaber nesalada, tek sisi ila kael nesala kununge.

Dinino, nimi deiyo nengdi penge upu yaniptapmengedi, tali-tali dakunge nyapu cap, kikiman kungedi, telep kuna gum di, mali kecapu talepra dombanung kaber nesalada, tek sisi pio walwal dipu kununge. Ange utopu kunge nyapuda, sun mali kununga deiki di, sun nai yapu cap, sun nin yapu capda, ali weik dangnunge.

8Ware ngebo do yuma, ‘Isomka kun kecapu taleptene,’ tenepra kuramre ngeboda, mali kun kecapu kurure. Angebodi, yuk neng tep, ‘Co bo karepkenepa, ke taru neitamai taleamnememyane, amenda taru aco bo tamupra karepkamnerume,’ penung dinin, aco bo tamupra karepkameng taruda, ‘Co bo weik dopropkamep’ tenen, “Co bo weik ton cap tapakra karepneso,” pepra, ikin keca weik, aneng nong deiki derinunge.

Ukunung nesalada, ‘Ila di tapakra doproptene,’ tenenung dinino, amenda taruda, sundi dopropkameng co bo cap, yuk isomka keca cap yumada, gum kupbankamre. Allahdi ikin keca, sun nong deiki deiprepa, ‘Isomka ngebo kuptene,’ tenerur ngeboda, amenda sakamre.

Dinino, Allahdi melimrepa, nimi kankan kunge nesala cap, puto boun kuramenge nesala cap tep, bicau tenepmengedi, telep kupra melimnung nesalada, Allahdi anesala erepra deipkamre. Amenda sirya taruda, sun dipapu isomka keca dopropkamenge.

9Allah cap, nimi deiyo neng capdi, “Angeda kunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra, deipmenge upu, yanirtamnapu kunge nesalada, Allah tep moroptenga peda, Allahdi ato nesaladi moronung upu, pio men gekenkamre. Ato nesaladi Allah tep, mororpetenung upu gekepredi, ‘Sundi moronenung upuda, ne songe,’ tenerure.

10Ware nesala do yuma, telep dumsisi kupra kuramre ngebo tep, “Nun cap mali kun keca kikiman kunkamepe,” pepra, namna upu deiki di naprapmengedi, mali kupra derinunge. Ukupmenga deiki di, sun pedi sun pe tep, mali kupra deridanunge. Allahdi anesala wenepkamre.

Dinino, ware nesala do yuma, sun dipru dumsisipu kuredi, mok upu pena gum dipu, telep kun kecapu talepra kunge nesalada, amenda taru menenga kecada, telepngepu dopropkamenge.

11Isomka weik kunge nesalada, sun pedi sun pe tep, ‘Nunda ila kael neng kunupe,’ tenen, sun dipru ereipdanunge. Dinino, sun akeca-keca yuma men talenge nesala, sun kankan kunge nesaladi, sun isomka nengdi kuramenge keca, kamo yuma kael kemengedi, ‘Gume, bung keca weik talenung dinin, tek sisi sunda, ila kael neng men kununge,’ tenenunge.

Allahdi, ‘Angeda ila mambul weik keca,’ tenerur ngeda, pio men kununga cadi, Allah er kangeda, ‘Sunda isomka gum dinin, tali kankan kunge nesala utopu kununge,’ tenerure. Tek sisi dipru telep nesala dinin, kankan kunge nesaladi, isomka keca talenung dinin, dipru mali kunge nesala tep, ange konum kael kemnunge.

12Nimi ton telep kupra dumsisipu kunge nengda, Allahdi, “Angeda kunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra, deiamseu upu moupra talepmengedi, ila nimi deiyo keca talepra, sun kunge mutu talepmengedi, deiyo neng kunkameng taruda, yuk tali dakunge nesala yumadi, ‘E, angeda pio telepe,’ tenepmengedi, kange deipra kunkamenge.

Dinino, mali kun kecapu talepra kuramre ngeboda, ereipmengepa, erdi ila nimi deiyo talepra, er kunkamre mutupu talepredi, ila nimi deiyo ngebo kuryopda, yuk tali dakunge nesala yumadi, ‘Uo, kange mun keca nun damai yana kupserur,’ tenepmengedi, nimi men kunungai sepdaro inimbanunge.

13Ware nesala do yuma, ‘Nun mali kuramepunge, yuk nengdi kael kepsenung’ tenen, sun mali kuramenge keca men tapmengedi, tupa mali kun kecapu inipra kuramenge nesalada, amenda taru telep men kupbankamenge.

Dinino ware nesala do yuma, sun mali kuramenge keca yuma tep, ‘Ne mali kupsi ngeda ake,’ pepra, katuai di lape pepmengedi, amali kun keca tamamenge nesalada, Allahdi sun mali kunge keca tep, anesala adipapu wenepra poptaptu dinin, bicau tenepredi, sun mali kunge keca yuma gum kupra deipredi, kaukemserure. Allahdi, anesala tep makupra telep kudinkamre.

14Ange utopu, ware nesala do yuma, mali kupmenge taruda, adipapu sun kange dipru neitamai di, ‘Uo, nun mali kupmape,’ tenepmengedi, adipapu amali kun keca tamamenge nesalada, Allahdi anesala tep, makupra telep kudinkamre.

Dinino, yuk nengda mali kupmengepa, deiyo nengdi, “Nun kayapu, sunda mali kupmarume,” pepra wenepmengopda, anesalada pio dipru gat nesala kununga cadi, ‘Awenemna upu nun songe, men gekenkamepe,’ tenengedi, awenemna upuda yaninapu kununge. Ange utopu kunge nesalada, amenda taru ila ikin keca dopropkamenge.

15Nimi ton mali kun kecapu talepra kuramre ngebo tep, ‘Nun ila nimi deiyo ngebo kunkamser’ tenen, wepra ereipmengepa, erdi amutu nesala yuma talepyopda, angeda pio mali weik kurure. Aupuda tali tep men pepne. Ukupmantoda, bura tara kuramre yu singa pus do, nimi poramre bura kurur gam keca, er si beruang do, nimi tep tali lupra poptapmengedi jenunge.

Ange utopu, sun mali kecapu talepra kunge nengdi, ila nimi deiyo neng kepmengedi, talepra kungopda, sun amutara kankan kunge nesala tep, pio ila ikin keca dopra, sun nong deiki derinunge.

Atep, bura tara gam kure keca di, nimi ponange cap, mali kunge nengdi deiyo neng kupmengedi, sun amutara kunge nesala deiki, ikin keca derinung nenge cap, utoto pua kununge. Abutene keca tep nengeda, kange mun kuserure.

16Ila nimi deiyo ngebo, er nyapudi do, yuk nimi deiyo talepra kuramenge deiyo nengdi do, sun amutara kuramenge nesala tep, yanirtamamenga deiyo nengda, tek sisi pio walwal dipu kununge.

Dinino, ware ila deiyo Raja neng do, sun mawa di upu pena cap, mok upu pena cap, co bo upula dorona cap, pio men kupmengedi, dumsisipu kupmengopda, sun talenkameng mutu cap, sun cap kikiman kunge nesala cap, teleppu kupbankamenge.

Sun dumsisipu kunga deiyo nengdi, ‘Gume, mali kuna cap, mokngepu kuna cap yumada, nun songe,’ tenenunga cadi, yuk nengdi, ‘Nun deiyo ngebo inipra melimkamser’ tenen, co bo inipra kareptereptenga peda, telep kupra kunga deiyo nengdi, “Gume, angeda men dopropkamepe,” pepra, amali kun neng tep wenemnunge.

Ukununga tep nengeda, sun ila nimi deiyo keca talepra kunkameng taruda, go pio weika di kunkamenge. Yuk deiyo nengdi, menmena men punupkamenge.

17Nimi ton, yuk neng poptaprepa, er yapida er deikipu kupre ngeboda, yuk nengdi er tep, ‘Domamepyane, tamopmepyopda, angebo wenepra poptapkamepe,’ tenen, domnapu kunkamenge. Angebo tep nengeda, yuk nengdi pio men melimkamenge. Tonda, ‘Nimi deiyo nengdi angebo wenepnung’ tenen, nimi pon ngebo tep kalekra melimumdi, inimna pio gume. Nimi porur ngebo tep, melimna meme.

18Dumsisipu kuredi, mok upu pio men perur ngeboda, Allahdi angebo tep lyepredi, telep kupra deipkamre. Dinino, ware nesala do yuma, sun gam kunge taru neitamai di, gwalin bisipu banung nesalada, amenda taru Allahdi anesala tep, wenepra poptapredi, menmena di amutara deipredi, gawal dakamre.

19Nimi ton tumi-tumi yuma wa puto di peramre ngeboda, er kouramre keca, amenda taru nong kupra kipra jerure. Er jen kecada, men gum kupbankamre. Dinino, tumi-tumi yuma wa moupra pena gum, tonda pel telep kupra dona gum di, tali-tali kuramre ngeboda, amenda taru er putankamre keca yuma, gum kupbaramyanen, amenda taruda, jen jena gum di, jen bulungnapu kunkamre. Erda, pio ikin weik kunkamre.

Deiyoda, erdi pel telep kupra dona gum di, ‘E, ange kupkamne do, ange kupkamne do?’ tenen, men kupmanto keca, tali keca tepapu tenerura tepa.

20Dumsisi kange doupra, telep kun kecapu talepra kuramenge nengda, “Ukupkamepe,” pepmengedi, ange tamna gum di, tek sisi pengetopu kunge neng cap, amenda taru Allahdi sun tep, menenga keca melipra karenkamre. Dinino ‘Gume, neda menmena isomka ngebopu kutene’ tenen, menmena pirirpetere ngeboda, malipu kurura cadi, amenda taru, Allahdi er tep weneprepa, ikin keca weik er damai yakankamre.

21Nimidi, sun kayapu neng tep, “Mali kupmarum dinin, sunda nun kayapu neng kuruma cadi, melimkamsepe,” penung upu cap, tonda deiyo men kwapmarepapu, yuk dakunge nesala tep, “Sunda nun kayapu neng sisa pio men kuruma cadi, wenemnapu kunkamsepe,” pepra, penge upu capda, pio malipu kurure. ‘Nun kaboda ake, tali ngeboda ake’ tenen, dipru wilimdapedi mali upu pepra men deipdatepe.

Angeda pio mali kunange dinin, ton nengda, “Gume, roti yambulanun do, metek keca yuma peda karepsemumnyopda, sun putana keca inipra karenkamsepe,” penunge. Ukupra penungada, pio mali weik kununge.

22Nimi ton, ‘Nunda akeca-keca yuma weika di dopropmepedi, menmena isomka neng kunkamepe,’ tenengedi, sun kayapu neng putare keca men melipmanto kungedi, mali kun keca cap, mok kun keca cappu kupbanunge. ‘Nunda menmena isomka neng kunkamepe,’ tenenung dinin, sun mali-mali kununga deiki di, amenda taru sun talenge keca yuma gum kupbarepa, pio kankan kunge nesalapu kunkamenge. Atep, ‘Menmena isomka neng kuptepe,’ tenena gume.

23Nimidi mali kupmenge taruda, sun kayapu nengdi, sun tep wenemna upu pepra derinung nengda, sirya gawal dangne taru, aneng yumadi, wenemna upu penge neng tep, “Wenemamseiya deiki di, meliamseiya tep, sunda pio telep neng kununge,” pepra, sun tep kange derinkamenge. Allahdi aneng tep menenga keca karepkamre ja.

Dinino, nimidi mali kupmengepa, ton ngebodi, ‘Aneng men wenepkun’ tenen, telep upupu peprepa, gekepmengedi kange derinkameng dinin, sirya taruda, angebo tep, kange men derinkamenge. Ato ngebodi utenerure. ‘Yuk neng yumadi, nun kaboda pio telep ngebo, tenepkamneng’ tenen, telep upupu perepa, gekengedi kange derinunge.

Ukupra ataruda, kange derinung dinin, sirya taruda nesala yumadi, angebo tep kange men derinkamenge. Angebo tapkamenge. Tonda Allahdi ato neng tep, ila di wenepkamre. Dinino, dumsisi upupu pedin ngebo tep, yuk nesaladi pio ila di kange derinkamenge.

Tonda, Allahdi ato neng tep, telep kwiepkamre ja. Ila telep ngeda, nimi upu bongdina tep, lepsisikra tek sisi upupu bongdinkamrume. ‘Yuk nengdi ne tep kange deipkamnenge,’ tenenada, pio gume.

24Ware ngebo do yuma, er nai cap, er nin cap, sun keca upula dopropredi, minina upu deiki di, “Angeda ne deipnerei neng butene, sun kecapu dopropmana cadi, angeda mali kununa guma,” tenepra pertamamre ngeboda, tek sisi pio ila mali kurure. Er nai cap, er nin cap taleramrei keca, tali lupra upula dororura cadi, yuk nengdi akeca-keca tali lupra uruptapmengedi, sikke tamenge neng utopu kurure.

25Nimi ton, ‘Nunda akeca-keca yuma weika di dopropmepedi, menmena isomka neng kunkamep dinin, yuk neng yumada, meteka dipu doronkamenge,’ tenengedi, akeca-keca yuma tep, ‘Nun kecapu,’ tenen, mali kange douprapmengedi, akeca yuma menmena doronge nesalada, pio mali kununge. Sundi yuk nesala yuma tep, mali kudinunge.

Ukununga deiki di, nimi yuma yu kuprepa, pedana cap kunmanganen, podana gonga kemdonunge. Dinino, sunda ange pio men kunkamrume. Ware ngebo do yuma, sun nai bo Allah Yahweh tep, ‘Er dipu melimkamser’ tenen, Allah tepapu teka tenepra kuramumnyopda, amenda taru tek sisi pio telep keca karepserepa, dopropmumdi, teleppu kunkamrume.

26Ange utopu, ware neng do yuma, sun pe kange tenena deiki dipu, ‘Nunda ila kael neng kunupa cadi, yuk nengdi pesenge upuda dakwapye,’ tenengedi, sun pe kange dipru teka tenepmengopda, sunda walwal nengpu kununge.

Dinino ware nesala do, sundi, ‘Gume, ila kael nengdi pesenge upu gekenkamepe,’ tenepmengedi, ila kael nengdi penge upuda, moupra gekepmepedi, ange talepra dombange nesalada, tek sisi teleppu kunkamenge. Atep, sun pe kange dipru neitamai di tenerum keca tep, ‘Akonuma,’ tenena gume.

27Ware nesala do yuma, sundi kankan kunge nesala putanmare keca tep, melipra kareramenge nesalada, sun akankan kunge nesala makunkamenga deiki di, sun pe putankameng keca yuma, pio men gum kupbankamre.

Dinino, ware nesala do yuma, kankan kunge nesala, sun putanmare keca tep, ‘Nundi men melimkamsepe,’ tenen, asuru kudongoramenge nesalada, ikin kupkamre. Ada, yuk nengdi sun tep, ‘Sun anengda, malipu kununge.

Yuk nesala tep bicau men tenesenunga cadi, sun tep widonkamepe,’ tenenkamenge. Atep, amenda taru nimi makuna gum nesalada, ikin kange doupra kunkamenge.

28Mali kun kecapu talepra kuramenge nengdi, tenpu mutu yuma talepmengedi, ila nimi deiyo neng kepra kunge taruda, sun amutara kunge nesala yumadi, ‘Uo, ikin keca nun damai yankuserur’ tenen, inimbanunge.

Dinino, amali keca talepra kunung nesala depmengopda, telep dipapu dipru dakra, pio dumsisipu kuramenge nesala, sun gung weik ton cap tapakra kupbankamenge. Ukupmengedi, ila nimi deiyo keca talepra, sun kunge mutu yuma talepra kungedi, dumsisipu kupra, nimi upu lepsisikra bongdinkamenge. Ukupkameng taru neitamai yumada, sun amutara kunge nesala yumadi, pio kange deipra kunkamenge.
Copyright information for XteSC