Proverbs 29

1Ware ngebo do, mali kupre taruda, nimi deiyo nengdi, “Kan mali kunmarem ngeda, yapkurume, ukuna meme,” pepra wenemnung dinin, er balila kupredi, ‘Gume, sun deiyo nengdi penenung upuda, pio men gekenkamne’ tenen, sun upu yanitamrur ngeboda, amenda taruda Allahdi er tep, tenpu taru dipapu weneprepa, gum kupra deipkamre. Konum wenepredi, gum kupra deipyopda, angeboda ware kupra lepsisikra deiptengepa, tamupra telep kuptu do? Ada men kupmanto.

2Teleppu kungedi, dipru dakra pio dumsisipu kuramenge nesaladi, ila nimi deiyo neng kungedi, sun talepra kunkameng mutuda, dumsisipu kupra, nimi upu lepsisikra bongdinung taru neitamai yumada, sun amutara kunge nesala yumadi, kange deipra kunkamenge.

Dinino, mali kun kecapu talepra kuramenge nengdi, tenpu mutu yuma talepmengedi, ila nimi deiyo neng kepra kunge taruda, sun amutara kunge nesala yumadi, ‘Uo, ikin keca nun damai yakankamser ngeda, nun songe’ tenen, kange mun kange doupra engenkamenge.

3Ware ngebo do, ila kael kemna keca tepapu putarepa, pio tenenapu kurur ngeboda, er nai bodi er tep, kange derirure. Dinino, ware ngebo do yuma, tali nyangtamenge nerapu, sun tara kemdongorur ngeboda, er talerur co bo yumada, gum kupra deipredi etetemtamrure. Ukupra gum kupyopda, ikin weik kunkamre.

4Tonda, nimi deiyo talepra kure Raja ngebodi, telep kupra taleredi, nimi upu bongdin taru, dumsisi upupu peryopda, er talenkamre mutu yumada, pio teleppu kunkamre. Dinino, amutu moupra talena gum di, mali kuna deiyo nengdi, sun amutara nesala tep, “Co bo weika di karenkamserume,” pepra, akeca weika di doronunga deiyo nengda, sun talenkameng mutu cap, sundi talenkameng nesala yuma capda, ikin pio weik kupbankamre.

5Ware ngebo do, er kayapu neng, sun kikiman kunge nesala tep, mali kungepa, wenemna gum dinin, ‘Jo dakwapye’ tenen, telep upupu perur ngeboda, tek sisi er kayapu neng, sun nong youna tep, er pedipapu pena pepra derirure. Erdi wenemna upu cap, lepsisikra pena upu cap men pereyopda, er kayapu nengdi, tupa malipu kupbaramengane, amenda taruda ikin weik kupkamre.

6Nimi ton, mali kun kecapu talepra kuredi, malipu kurur ngeboda, er pedipapu pena pedidarure. Dinino, dipru dumsisi kure ngeboda, telep kecapu talepra kurura cadi, erda kange deipra, pio teleppu kunkamre. Er cap, sun yuk dumsisi kunge nesala cap, kange deipmengedi, mut pepra kunkamenge.

7Telep kupra kungedi, tek sisi kecapu talepra dumsisipu kunge nengda, puto boun nesala cap, kankan kunge nesala cap tep, ‘Dumsisipu kupra kupedi, anesala tep telep kudina ngeda, ake-ake’ tenepra, moupra kael kemnunge. Dinino, mali kecapu talepra kunge nengda, kankan kunge nesala cap, puto boun kupra kuramenge nesala capda, sun putaramre keca tep, pio men tenenunge.

8‘Mali kun kecapu kuptepe’ tenen, putare nengda, telep kun keca yuma tep, nyek-nyek pepmengedi, autununge. Ukununga deiki di, akeca-keca yuma, pio weika di kurur mutu, kota neitamai kunge nesala yuma tep, mali kupra derinunge. Sun mali upu penunga deiki di, amutu nesala yumada, upu koudona cap, podana cap, pangdana cap kununge.

Dinino, telep kun kecapu talepra kunge nengda, ila kael kemna deiyo keca, kael kemamya tep, yuk nesala yu kuprepa, koudanapu kunkunge taruda, “Gume nun kayapu, angeda yapso. Dim peprapu kunkamrume. Telep kupra kikimanpu kunkamepe,” pepra, boun upu penunga deiki di, yu kuna keca yumada, gum kupra derinunge.

9Tonda, ila kael ngebo cap, walwalpu kure ngebo cap, pedanmarenge taruda, ‘Ukuda nimi upu lepsisikra bongdina deiyo neng kori bena moropnemyopda, sundi aupu bokeipkamsenge’ tenen, akati beretenga peda, awalwal ngeboda, er dipru neitamai mali upu belenmarepapu, nyek-nyek pena cap, autuna cap, ila upu deiki mali upu pena cap, pio kunkamre. Ukupra kuryopda, sun pedanmarenge keca tep, ‘Deiyoda ake,’ tenepra, gawal men dakamrenge. Ikin kunange cap, deremdanange cap, akapmarepapu, upu bongdina ati di tapra bendopkamrenge.

10Yu kange doupra kunge nengdi, ‘Nimi ton poptaptepe,’ tenenapu kununge. Pio yu weik neng kununga cadi, kange dipru dumsisipu kunge nesala tep, ‘Nun songe,’ tenenunge. Tonda, sun dipru yu weik kunge nengdi, ‘Uo, sun telep kecapu talepra kunge nesalada, nunda tali lupra poptapnapu kutepe,’ tenengedi, putanapu kurure.

11Pio walwal ngebodi, yuk nimi tep deremkure taruda, tenipterepnen bana gum di, tali lupra puto di katuaipu yu upu pertamrure. Dinino, ila kael ngeboda, er dipru neitamai yu kuptua peda, upu pepkure dingeda, bouna di tenepra, upu tapbanmaryane, boun upupu perure.

12Ila nimi deiyo talepra, pemerintah deiyo nengdi, minina upu cap, mok upu cap, tali lupra penge nengdi penge upu gekepmengedi, “E, ne kayapu neng tep telepe,” pepmengedi, amok upu penge neng tep, gispal doramenge pangeda, sun amutara pel don neng, pegawai neng yuma peda, utopu mok upu pedangedi, malipu kupra kunkamenge.

13Kankan nesala cap, sun deiki tara talepra kungedi, ikin keca dopra, sun kankan kunge nesala nong deiki derinung nimi deiyo neng cap yumadi, sun tenepmenge kecapu kununge. Ada, abutene yala nesala tep, Allah er si Yahwehdi, sun asuru laipredi, er dirin kareprepa, sun asuru di ange yuma dinunge.

14Ila nimi deiyo ngebodi, puto boun nesala cap, akeca-keca yuma men talengedi, pio kankan dakunge nesala cap tep, telep kupra upu bongdiryopda, erdi amutu nesala cap, amutu cap, talenkamre taruda, go pio weik kupbankamre. Er tep menmena men punupkamenge.

15Sun metek nyapuda, mangkau di mali kupmengopda, ‘Dakwapye’ tenen, men kaukemkamrume. Sun nai yapu cap, sun nin yapu capdi, adipapu peteremna cap, wenemna cap kunga deiki di, ila kael kemna deiyo keca yakarure. Dinino, sun nai yapu cap, sun nin yapu capdi, sun nyapu tep men wenepmengepa, sun tali kange doupra dakuramenganen, amenda taruda, sun pio mali-malipu kunkamenga cadi, ukupra mali kunkamenga deiki di, sun ninpu tep, ali dangdinkamenge.

16Mali kun kecapu talepra kuramenge nengdi, tenpu mutu yuma talepmengedi, ila nimi deiyo neng kepra kunge taruda, sun amutara kunge nesala yuma peda, mali kun kecapu talepra kungedi, mali weik kupbankamenge. Dinino, yuk mutu nesaladi, amali kupra kure ila nimi deiyo ngebo tep, popbisipkameng taruda, amutu neitamai, sun dumsisipu kunge nesaladi, moupra dinkamenge.

17Tonda, sun nyapu yuma tep, telep kupra peterepmumnya deiki di, telep kupra kael kepmengopda, amenda taru teleppu kupbangepa, eprumudi kange deipra kunkamrume. Sun nyapudi, telep kecapu talepra kungopda, sun nai yapu cap, sun nin yapu capdi, ‘Uo, nun nyapuda, wareto kecapu kunkameng do? Mali kupra kunkameng do, telep kupra kunkameng do?’ tenen, kware men kunkamenge. Kange deipra sun yuma teleppu kunkamenge.

18Allahdi, “Angeda kunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra deiamsu upu cap, ataru neitamaida, nun dipru neitamai pesere upu yuma cap, ‘Aupu nun men gekepkupe,’ tenepmengedi, yaniptapmengopda, pio mali kun kecapu kununge. ‘Angeda telep do, mali do?’ tenena gum dipapu, sun pedi tenenge kecapu, tali lupra mali kupbanunge.

Dinino, ware neng do yuma, Allahdi, “Angeda kunkamrume, angeda pio men kunkamrume,” pepra, deiamseu upu gekepra, bouna di kumumnyopda, kange deipra teleppu kunkamrume.

19Nimi ton, sun amutara pel melipra don nengdi, mali kupmengopda, sun wenemna tep, upu bouna di lepsisikra men wenemkamrume. Upu deiki dipu wenepmumnyopda, apel dona tep melimna nengdi, moupra men gekenkamenge. Sun deiyo nengdi penkameng upu, ‘Deiyo ake,’ tenen, betapra tenepkameng dinin, sun deiyo nengdi, “Ukupkamrume,” pepra wenemkameng upuda, gekepra pio men dombankamenge.

Sun anengda, sun deiyo nengdi penge upu tamdongonapu kunkamenga cadi, sun pel melimna nengda, puto di wenemkamrume. ‘Upu bouna dipu penkamepe’ tenena gume.

20Sun ton tenipetepso. ‘Apepkusen upuda, tek do, telel do? Tonda, apepkusen upuda, telepnge do, malinge do?’ tenen, betapra men teneredi, tali lupra mali upupu pertamrur ngeboda, telep ngeda, lepsisikra men petereptume. Lepsikra lape peptuma peda, angebodi, sun upu pio moupra men gekenkamre.

Walwal kure ngeboda, moupra peterepmumpa, kael kepkamre dinin, moupra tenena gum di, tali lupra menmena di mali upu pertamrur ngeboda, men lepsisikra petereptume. Angebo tep nengeda, ‘Dakwapye’ tenen, tamdongonkamrume.

21Sun amutara kungedi, sun pel melipra don nengda, yambul nyapu taru dordi dipdongopra nepbaramyane, konum nepyopda, ataru neitamai yuma, er putaramre keca yuma cap, er mororamre keca yuma cap, talipu lupra karepmumnyopda, amenda taru ila di konum nepyopda, balila weik kupbaredi, sun perumu upu yuma yanitamredi, pio men gekenkamsere. Erda, ‘Ne deiyo nengdi, penenge upuda men gekenkamne, ne songe,’ tenenkamre.

22Nimi ton, menmena tulum weleprepa, yuk neng tep deremre ngeboda, er yu weik kurya deiki di, er cap yuk neng cap, pangdanmanga deiki di, podana weika di podanunge. Ato ngeboda, yu weik kurya deiki di, mali kun keca pio weika di talepra kurure.

23Telep kange doupra, dipru kwerepra kurur ngeboda, bouna di kuramyane, yuk nesaladi angebo tep, epra kael kepmengopda, ‘Erda telep kupra kurure’ tenen, ereipmengedi, er tep gispal donunge.

Dinino, sun pedi sun pe tep, dipru eremdipdangedi, sal nong-nong kupra kunge nengda, yuk nengdi sun kunge keca kael kepmengopda, aneng sun amutarapu deipkamenge. Aneng tep, gispal pio men donkamenge. Kaukemdongonapu kunkamenge.

24Nimi ton, upula doramre ngebo cap, sun kikiman melipra kurur ngeboda, er pe nongpu mali kudidarure. Tonda, wenemnai dipu dakuredi, “Ne cap, angebo cap, nundi upula dopropnumu,” pepra, konum lap pepyopda, wenepmengedi, ikin keca pio weika di derinunge.

Dinino, upula dorur ngebo cap, kikiman melipra kurur ngebo capdi, er keca upula dopropmangu ngebodi, malye pepra ngolonamre upuda, pio men gekenunge. ‘Angebo dakwapye’ tenen, er tep kaukeptapnapu kurunge. Ukurunga tep, amenda taru Allahdi abutene neng tep, ila di wenepkamre.

25Nimi tep kware tenepra kunge nengda, ikin kange doupra kununge. Tonda, sundi ataru-ataru yumada, ‘Uo, ware kupkamneng do?’ tenen, kwar-kwarapu kungedi, inimtamnapu kununge.

Dinino, ware neng do yuma, Allah Yahweh tepapu, ‘Er dipapu melipra kalengkamnere’ tenen, er tepapu teka tenepra kurum nengda, sun damai akuseredi melimserepa, kange deipra kumumdi, pio teleppu kunkamrume. Tupa kware men kunkamsere.

26Tonda, nimi yuma pio weika di, ‘Aila nimi deiyo nengdi ton melipsetenge’ tenen, tuai mutu talepra, ila nimi deiyo neng, pemerintah neng sun urasin tep putarepa enunge. Aneng sun damaipu mororbanunge.

Dinino, tek sisi, ‘Pio teleppu kunkamne’ tenen, putarepa kurur ngeboda, ‘Ne nai bo Allah Yahweh, er dipapu melimkamnere’ tenen, Allah er damaipu kuredi, er tepapu pio moronkamre. Allah dipapu angebo tep, telep kudinkamre. Telep kupra kuna deiyo kecada, Allah Yahweh er dipapu kareserure.

27Dipru telep kure ngeboda, dumsisipu kurura cadi, sun mali keca talepra, malipu kunge nengdi, angebo tep, ‘Nun songe,’ tenenunge. Er tep telepe tenepra, kange men derinunge.

Ange utopu, pio dumsisipu kunge nesaladi, sun mali kunge nesala tep, telepe tenepra kange men derinunge. Pio telep kunge nesala pe, mali kunge nesala pe, sun yumada, ‘Songe,’ tenedanunge.
Copyright information for XteSC