Proverbs 30

Nimi si, Yake er mi Agurdi peiamu mambul upu tep, pepu upu

1Pumun taru nimi ton, er si Yake, er mi Agurdi peiamu mambul upuda ake.

Teka ne nai Allah, neda puto boun ngebopu kununa cadi, ukuda ne puto konum gum kupbanmanere. Ne ikin kange doupra kunmana deiki di, pio tenimtona kununa cadi, ‘Uo,’ tenen, puto boun kunerepa, pio tenimtonapu kunune.

2Neda, pio ila walwal ngebo kununa cadi, ‘Telep kupra kuna ngeda ake,’ tenepra men kunune. Yuk ila kael nengdi kungetopu men kunune. Neda, tali gam kuramre keca di, kange moupra men teneramenga utopu ngebo kunune.

3Ukupra kuna tep nengeda, Allah erda, mali keca tenpunge peda men kuredi, pio teleppu kurur dinin, neda er kure keca betapra men kael keamsi. Neda, pio walwal ngebopu kunune.

Ange utopu, tuai nesala dinin, sundi ila kael kemna deiyo keca konum moupra kael keami nengdi tenenge kecada, ne pio men tenenune. Allah kure keca cap, ila kael kemna deiyo keca capda, yambulnge peda, nedi ton pio moupra tenepnedi, men kael kemnune. Neda walwalpu kunune.

4Ware ngebodi, im deiki welepmatuane tamupra kweryatu do? Ange utopu, ware ngebodi kumanya embarenge yuma, er buru di taleptudi, tenpai bulupra deiptu do? Ange utopu, ware ngebodi ila laut me mokon yuma, er opkal di getepra deiptu do?

Ware ngebodi mutu sirik, im sirik cap, tuai mutu neitamai kure keca cap, im neitamai kure keca cap yumada, ketekepra deiamu do? Akeca-keca ketekepra derina deiyo ngebo cap, er mi sisa cap sun si dano? Ware ngebodi ange kael keamnga deiki di, ne tep lap pepra peterepnetu do?

5Allah kandi pediserum upu yumada, pio tek sisipu kurure. Tenpu upu peda, mok upu ton men kurure. Ware mutu nesala do yuma, sundi, ‘Allah dipapu melipra kalengkamsere. Nun podan nengdi popsenung’ tenen, nun melimna tep, Allah dipu anesala tep popbisipkamre. Atep nengeda, nimi ban-ban yumada, Allah kan damaipu bulupra wengyakanunge.

6Ware ngebo do yuma, Allahdi pesere upu akwapmar dinin, ‘Nedi upu ton cap tapakra pepkune,’ tenena gume. Sun pedipapu upu tapakra men penkamrume. Ukupmumdi, upu tali-talinge cap tapakra pemumnyopda, Allahdi sun tep wenemkamsere. Tonda, amenda taru yuk nesaladi sun tep, “Gume sun pe kange tenenange dipapu tapakra pepseiya tep, sunda mok upu pena nengpu kununge,” pepra wenemkamsenge.

7Uo, ne nai Allah, ne moropken ngeda, ne kapul men depmane taru di, ‘Abutene kecada karepnetume’ tenen, moropkene.

8Tenpu ngeda ake. Ada, kandi melimnemempa, nedi mok upu penange yumada, men penkamne. Butene ngeda ake. Ada, pio lyan nesala kuramenge nge cap, ila isomka nesala kuramenge nge capda, ne damai di dopra, yuk tara daderirberume.

Ange yuma ne damaipu tapmem pangeda, lyan nesala kuramenge nge cap, isomka nesala sun kuramenge nge cap yumada, ne damai men yakankamnere.

Telep ngeda, tek sisi ne putaneretopu, angepu karenetumpa, kange deipra teleppu kunkamne. ‘Ukupra melipra derinetumpa, telep kupra kunkamne’ tenen, ne nai Allah kan tep moropkene.

9Ange moropmakenada, tali tep gume. Deiyoda ake. Neda isomka weik ngebo kuramtene teptoda, nedi kan tep, “Yo, Allah erda ware ngebo kurur do? Neda akeca-keca yala-yala yuma talenuna cadi, Allah erda men putanerure,” pepra, balila di upepketene.

Tonda, neda pio kankan kunge nesala kuramengtopu kuramtenetoda, akeca-keca yumada, ne ton pio men kunerura cadi, ila di putanerepa, nedi yuk nesala talenung keca upula dopra embaramtene. Ukupra embaramtenyopda, yuk nesala epnetengedi, ne nai Allah kan pio telep kurum ngebo, kan si deiki di mali-mali upu pepra derinkamkenge. ‘Atep, ne mali kupnun’ tenen, ne nai Allah, kan dipu melipra kalengkamnerume. Ne putankamnertopu, pio angepu melipra karenkamnerume.

10Sun kayapu neng tep, “Sun mali kununge,” pepra, sun pel dona deiyo neng kori pio men perbankamrume. Sun kayapu neng tep, mali upu pio men penkamrume. Mali upu pepmumnyopda, sun kayapu nengdi tulum kuprepa, sun tep widongosengepa, akeca yumada, sun pepu dopronkamrume.

Amali kun keca yuma dopropmum dingeda, sunpu mali kudidankamrume. Amali upu penmamumnya deiki di, ikin keca weik sun nong deiki yakankamsere.

11Ton nesalada, sun nai yapu dordi deipdanen, yakarami nesala yuma tep, wipdongopdanen yakarami. Ukupdanen, yakaramyanen, sun nin yapu yuma peda, pio telep kange ton, doupra men kurami. Ukupra kuramidi, sun tep, “Telepe,” pepra, gispal men dororami.

12Autopu, sundi deipdanen yakaramidi, sun pedi sun pe tep, ‘Nunda pio telep nengpu kunupe,’ tenerami dinino, tek sisi sun anesala yumada, pio tupa malipu kurami. Ange ukupra kununga utopu kunge nesala yumada, ukupmantoda, dereng pio weik kurur dinin, me pio men gengnung nesala kuramengtopu kununge.

13Tonda amali kunge nesala yumada, balila weik kungedi, pio sal nong-nong kungedi, sun pedipapu eremdidanunge. Sundi, ‘Nun puda pio telep neng kunup dinin, yuk nesala yumada, malipu kununge,’ tenedangedi, gemenapu kununge. Anesalada pio malipu kununge!

14Apio mali-mali kupbange nesala, sun si yumada, parang ya si utopu kununge. Anesala sun kwaneng sida, tema takke utopu kurure. Ukupra kurura cadi, tuai mutu kungepa nimidi, ‘Anesalada pio mambul gume,’ tenenunge. ‘Sunda, tali kankan kunge nesalapu kununge,’ tenenge nesala yuma cap, puto boun nesala cap yumada, popra sengpepmengedi, gawal dangnunge.

15Co palpal tali kuramre ipyedi, ‘Nimi yapi ton jepkun’ tenen, nimi nong deiki sakroredi, dakra yapi jerur dinin, erdi, ‘Ne konum jepmanpa boupmanere,’ men tenerure. Ametek mirin ipi er sipyal deiki di uperure, “Neda nimi yapipu pio jenkamne,” perura cadi, nimi yapi pio weik jenmarya peda, ‘Konum jepmanpa, boupmanere,’ men tenenkamre.

16Ange utopu, wenerito, dumbarito kure keca peda, men boupmanto kurure. Tenpu ngeda, nimi deramenge nesala kunungai cap, nyapu derina gum you nerapudi, ‘Nun mi ton deiptepe’ tenen, pirirterenkameng dinin, mi pio men deipmanto kunkamenge.

Ange utopu, gelal seremre tu deikida, mo saktua peda, pio boun men kuptue. Tonda, imna ipmengepa, uku bu dingpepra sakroredi, jepbanmaryane, pio men gawal dangrure. Akeca dumbaringe yumada, pio men boupmanto, tupa pio putanapu kunkamre.

17Nimi ton er nai bo cap, er nin cap, sun konum wisi deiprengedi, ati bungrenge taruda, sun butene tep autupra mali upu perur ngeboda, amenda taru Allahdi angebo wenepra poptapredi, bura tara donokrepa, Gagak ma cap, Raja wali ma capdi, angebo er asuruda lukra jenkamrenge.

18Ila mambul keca weneringe cap, tonda dumbari cap tep, ‘Uo, sun kunkameng kecada, ware kupra kutenge do?’ tenen, deiyoda pio men tenepsi.

19Tenpu ngeda, Bep mada er pol deiki di lakra embarure. Dinino, bep ma lakra embarepa epnyopda, ‘Uo, ware kupra er pol potong dipu lakra embarur do?’ tenenune. Butene ngeda, lyom bal tenpu di, ila lyom gel bukamtudi, ulapne kuramtu gel deiki embaryada, epnyopda, ‘Uo, ware kupra ulapne gel deiki kanam dipu embarur do?’ tenenune.

Weneri ngeda, ila laut mokon deiki embaramre kapal di, mokon deiki di embanmaryanen, er tenepmaryaipu barur dinin, laut mokon deikida, er bisi embenmantoi katuai men kurure.

Atep, telep kupra embarur dinin, ange epnyopda, ‘Uo, laut mokon deikida, bisi katuai men kurura cadi, ware kupra akapal laut di, amokon deiki embanmaryanen, er tenepmaryaipu embarur do?’ tenenune. Embanmare bisida, katuai ton kurur do? Gume ange men kupmanto.

Dumbari ngeda, kaber ner cap, kaber ngebo cap, kange deipdarenga deiki di, angebodi aner tep, mun peredi, telep kupra kange derirure. ‘Ange peda mambul kurure,’ tenenune.

20Tenpu keca ton, nedi betapra men teneptene keca kurure. Ada ner tenpu, er nenge konum dopu ner dinin, er nenge cap kikiman telep kupra kuna gum di, tali dakuramredi, yuk neng cap tali nyakdangedi, mali kuramyanen, adipapu anerdi uperure. “Gume, ne ware mali kunya tep wenepmanerum do?” perure.

Ukupra perur dinin, tek sisi pio mali kurura cadi, aupu pertamrur ngeda, ‘Ware kupra aupu tali peptaptu do?’ tenen, betapra men teneptene.

21Tuai nesaladi kunge keca weneri do, dumbari do, mali kunga deiki di, tuai mutu yuma moropsemna utopu kurure. Tuai mutu neitamai kunge nesala ban-ban yumadi, ‘Adumbari kecada, tek sisi pio mali weik kurure,’ tenenunge. Amali kun kecada, ake.

22Tenpu ngeda, nimi amutara kuredi, tali pel melimna ngeboda, yuk nengdi ereiptengepa, ila nimi deiyo ngebo Raja keptu pangeda, nimi yumadi, ‘Uo, angeda ware deiyo tep do?’ tenepra, mali kange doununge.

Butene ngeda, ake. Ada, pio walwal ngebodi, mali weik kupbaramredi, ‘Ne tenepne keca, ange yumada, tali lupra kuptene,’ teneredi, er teneretopu kupbaredi, dopropyopda, yuk nesala yumadi, ‘Uo, angeda ware deiyo tep do?’ tenepra, mali kange doununge.

23Weneri ngeda, tenpu nerda, er gam kure taru kupbankamrenge yumada, yu weik cap, mali kange douna cappu kupbaramreyanen, ‘Nimi yuma tep dabal kuprepa, ne songe,’ peramre nerda, amenda taru nimi ton aner dopropyopda, yuk nesala yumadi, ‘Uo, angeda ware deiyo tep do? Sun kikiman telep kupra men kunkamrenge,’ tenepra, mali kange doununge.

Dumbari ngeda, ake. Ada, tenpu ngebo er dopu ner, aner amutara kuramredi tali pel melipra doramre ner dinin, er nengedi men di domre ner tapredi, atali pel melimna ner dopropyopda, yuk nesala yumadi, ‘Uo, angeda ware deiyo tep do?’ tenen, mali kange doupra kununge. Adumbari kun keca yumada, nesala ban-ban yumadi, ‘Angeda pio mali kun keca,’ tenenunge.

24Tonda, tuai mutu neitamaida, pio metek keca dumbari kununge dinino, ametek kecada, pio ila kael keca kununge.

25Tenpu ngeda, pio metek keca, er sida em kurure. Erda puto weik gum dinin, ‘Amenda taru ware keca jenkamne do?’ tenepredi, er jenkamre keca tupa-tupa bulupra derirbarure.

26Butene ngeda, ake. Mutu gon deiki kuramre gam keca, er sida pelanduk, er nong metek kuredi, er putoda bounpu kurur dinin, er atida mutu gon gel si deiki dorure.

27Weneri ngeda, sul poda sun deiyo ngebo ton men kuredi, “Ukupra kunkamrume,” pepra, upu men perur dinin, sun pedipapu buluprapmengedi, nimi jen talen neng lelepra baramengtopu, asul po peda, denge weik men nukmanto buluprapmengedi, lelepra banunge.

28Dumbari ngeda, metek bal buru deiki yanipra embaramre bal, er sida cicak, nimi buru di tomonung dinin, ila nimi deiyo Raja neng, sun pio telep ati pumbon peda, akununge.

29Tonda tuai mutu neitamaida, dumbari tali gam keca ton puto di balila deipra, sun tenepmangaipu banunge.

30Tenpu ngeda, bura tara kuramre ila yu pus, er sida singa, erda balila weik cap, yuk weik cap kurur keca cadi, akeca yala-yala yuma, akunmanga kan-kan neitamai di puto kupra embarure. Erda, kware kuna gum dipapu, ware keca do yuma, yuk gam keca akapya peda, tali lupra puto di embarure.

Kware pio men tenerure. Erda, yuk bura tara gam kuramre keca yuma, deiki tara kuredi, sun deiyo ngebo utopu kurure. Yuk bura tara gam kuramre keca yala-yala yumada, er amutara kununge.

31Butene ngeda, jem kambing bisam cap, weneri ngeda, jem ayam yuma cap, sun yuma puto di bange taruda, giso erepra gemepembanunge.

Dumbari ngeda, ila nimi deiyo neng, sun Raja nengdi, ‘Ne cap, ne jen talen neng cap, yuk mutu nesala porbenkup’ tenen, mepra baryaipu, sun amutara neng yuma melipra banunge. Apepmasen keca yumada, urasin telep kupra embanunge.

32Sirik ngeda, aupu ton pepsene. Sundi, gemenapu kupmarumnge cap, ‘Mali kun kecapu kunkamep,’ tenena cappu, kupmarum do, gum do? Moupra tenipterepmumdi, awalwal kuna cap, mali kuna cap akapyopda, sun buru di sun sipyal talepdongopmumdi, upu dimpeprappu kunkamrume.

Sundi, “E, nunda dipru erepmepudi, walwal kun kecapu kupmepu,” pepra, sal nong-nong kuna gume. Tonda, aupu pepmepepa, yuk nengdi, nun tep, “Uo sunda, balila weik neng kununge,” pepra, ‘Si eremkamsenge,’ tenena gume. Sundi mali kumum kecada, yuk neng sun gekenai men lap penkamrume. Ukupra malipu kunmaruma cadi, ali dakmumdi, tali dimpeprappu kunkamrume.

33Sun konum kael keamrume. Sapi bisam, er moum teyung dopropmengedi, longteng-longteng pepmengopda, tek sisi amenda taru roti jen keca deiki likeiamenge keca, er sida mentega, nong kepkamre.

Utopu, kandi nimi u gwekmempa, apumbon di yapi sangkamre. Ange utopu, sundi yuk nesala tep, yu tenepmumdi, yu upu pepmum pangeda, tek sisi ayu upu pepdamumnya deiki di, yuk nimi yuma peda, yu kuprepa, weika di pangdankamenge. Tonda, adeiki di podankamenge.
Copyright information for XteSC